فعالیت های افرادی که به محل هایی خارج از محیط معمول خود و برای کمتر از یک سال متوال به منظور تفریح، تجلرت و دیگر اهداف سفر و یا در آن اقامت می کنند.(پل ایگلز و همکاران ۱۳۸۷:۲۲۳).تمایل شدید افراد جامعه به تمدد اعصاب و نیازمندی های شخصی باعث به وجود آمدن تفریحات جدید و جذابی شده که در دهه های قبل وجود نداشته است.(بهزاد فر ۱۳۸۷)

۳-منطقه حفاظت شده قمِیشلو:Ghamishloo Protected Area
این منطقه با مساحت ۸۶۶۸۵ هکتار در ۴۵ کیلومتری شمال غرب شهر اصفهان قرار دارد. قمیشلو به دلیل دارا بودن ارزش زیستگاهی ویژه و به سبب وجود قلعه ها و بناهای مربوط به عصر قاجار حائز اهمیت می باشد.این منطقه شامل کوهها، تپه‌ماهورها و دشتهای متعدد است، پوشش گیاهی منطقه شامل انواع گیاهان بوته‌ای و درختچه‌ای است. تاکنون تعداد ۳۴۴ گونه گیاهی متعلق به ۲۲۳ جنس و ۵۵ خانواده در منطقه قمیشلو شناسایی و ثبت شده است.همچنین تعداد ۳۷ گونه پستاندار، ۸۲ گونه پرنده، ۳۲ گونه خزنده و دو گونه دوزیست در این منطقه شناسایی و ثبت شده که گونه شاخص جانوری نیز ” قوچ و میش اصفهان ” می باشد.پناهگاه حیات وحش قمیشلوبه لحاظ دارابودن گونه های با ارزش گیاهی و جانوری در رده مهمترین مناطق حفاظت شده می باشد .
۴- پارک ملی:National Park
مناطق طبیعی به نسبت وسیع و دارای ویژگی های خاص و اهمیت ملی به لحاظ زمین شناسی، بوم شناسی، جغرافیای زیستی و چشم انداز با هدف های حفظ وضعیت زیستی و طبیعی، بهبود گونه های جانوری و رویشگاهی گیاهی و همچنین بهره برداری تفرجی به عنوان پارک ملی انتخاب می شوند. پارک های ملی محل های مناسبی برای فعالیت های آموزشی، پژوهشی و گردشگری در طبیعت به شمار می آیند. به منظور حفاظت بنیادی از تنوع زیستی، ذخایر ژنتیکی، یکپارچگی اکولوژیک و چشم اندازها فعالیت های مرتبط با بهره برداری های مصرفی و مسکونی در این مناطق مجاز نیست. به همین دلیل برای پارک های ملی پشتوانه های قانونی مستحکم تری نسبت به سایر مناطق حفاظت شده پیش بینی شده است.(اطلس مناطق حفاظت شده ایران،۱۳۸۵)
۵-پناهگاه حیات وحش:Wildlife Refuge
محدوده هایی با زیستگاههای طبیعی نمونه برای جانوران وحشی که به منظور حمایت از گونه های جانوری و افزایش سطح کیفیت آنها انتخاب می شوند. کمترین وسعت پناهگاههای حیات وحش باید به حدی باشد که ضمن رفع نیازهای گونه های جانوری، پیوستگی و ارتباط متقابل واحد های آن را تضمین کند. این مناطق محل های مناسبی برای فعالیت های آموزشی و پژوهشی به ویژه در ارتباط با جانوران وحشی به حساب می آید. بهره برداری های مصرفی سازگار و همچنین فعالیت های گردشگری کنترل شده در پناهگاه مجاز است. (اطلس مناطق حفاظت شده ایران:۱۳۸۵:۵)
د-شرح و بیان مساله پژوهشی:
صنعت اکوتوریسم (طبیعت گردی) امروزه به عنوان یکی از ارکان مهم گردشکری جهان می باشدکه توجه ویژه متصدیان و مجریان امور گردشگری در دنیا را جلب کرده است. ایران با توجه به جاذبه های طبیعی فراوان که در اقصی نقاط ان پراکنده اند دارای ارزش فوق العاده جهانی در این زمینه است. علی رغم این استعدادها و توانایی ها تا کنون توجه جدی به این صنعت رو به رشد نشده است و لذا اقدامات مؤثری در جهت شناسایی و معرفی این جاذبه های طبیعی صورت نگرفته است.
گردشگری و محیط زیست به طور متقابل به یکدیگر وابسته اند. محیط زیست فیزیکی بسیاری از جاذبه های توریستی را تشکیل می دهد. توسعه این صنعت می تواند آثار متفاوتی بر محیط زیست داشته باشد. از این رو توسعه و مدیریت توریسم به گونه ای باشد که به افت کیفیت ان نینجامد که عامل اساسی دستیابی به توسعه پایدار به حساب می آید. (رنجبریان،زاهدی ۱۳۷۹:۴۷)
یکی از انواع توریسم که به سرعت در حال گسترش است توریسم با گرایش های خاص و توریسم ماجراجویانه است.این نوع توریسم بیانگر تقسیم بندی فزاینده در بازار توریسم است.توریسم با گرایش های خاص شامل ان توریسم هایی است که در گروه های کوچک معمولا به منظور آشنایی و کسب تجربه در مورد جلوه های خاص یک منطقه اقدام به سفر می کنند که جنبه های گوناگونی دارد. زمینه های طبیعی با گیاهان، جانوران، زمین شناسی، پارکهای ملی و محیط های دریایی مرتبط است. فعالیت های ماجراجویانه شامل سفر به قصد شکار، طی طریق در مناطق دور افتاده، پیاده روی، کوه پیمایی، قایقرانی در رودخانه، قایقرانی در آب های خروشان است. منابع حیوانی و گیاهی موجود در قمیشلو علاوه بر ارزش های دیگر دارای ارزش گردشگری نیز می باشند. این ارزش ها بالاتر از ارزش های خوراکی و دارویی هستند.در هر حال ایجاد امکانات برای جذب توریست های علاقه مند به طبیعت در برنامه ریزی اکثر کشورها قرار داشته است.این مکان ها هم جذب کننده توریست های خارجی اند که ارز آوری به همراه دارد و هم اینکه توریست های داخلی را به سمت خود خواهد کشید که در هر دو صورت توسعه منطقه را به دنبال خواهد داشت. طرح مدیریت پناهگاه حیات وحش قمیشلو:۱۵۷)در این تحقیق سعی شده است که با توجه به ارزش های طبیعی منطقه حفاظت شده قمیشلو و حیات وحش قابل توجه در این منطقه همچنین جاذبه های فرهنگی مانند وجود قلعه های تاریخی از زمان قاجار به بهبود شرایط موجود توجه شود. علاوه بر آن شهر اصفهان از دیرباز مورد توجه گردشگران فرهنگی بوده است که چنانچه این منطقه حفاظت شده بتواند جایگاهی در گردشگری اصفهان پیدا کند، می تواند به تنوع بخشی به گردشگری این شهر کمک کند. حیات وحش در پناهگاههای حیات وحش همچون قمیشلو رکن اصلی حفاظت محسوب می شود که بازدید از این موهبت الهی می تواند به بهبود فرهنگ حمایت از حیات وحش منجر شود. فرهنگ سازی در این زمینه نیازمند تلاش های روز افزون است که قطعا گردشگری پایدار با رعایت نکات زیست محیطی می تواند در این مهم مارا یاری رساند. در این مطالعه تأکید بر آن است که با شناسایی و ارائه راهکارهایی برای فعال سازی عوامل جاذب در این منطقه حفاظت شده، ضمن فعال کردن این جاذبه ها و حفظ ارزش های زیست محیطی، به یک کانون جذب گردشگر تبدیل کرد.

۷-پیشینه و تاریخچه موضوع تحقیق: (مطالعات و تحقیقاتی که درباره‌ی این موضوع صورت گرفته و نتایج حاصل ازآن)

منابع لاتین:
کلوردان^[۱](۲۰۰۲) عملکرد صنعت توریسم کشورهای در حال توسعه جنوب آفریقا و اثرات احتمالی مربوط به عوامل موثر در توسعه و موانع بر سر راه آن را ارزیابی نموده است. وی با بهره گرفتن از آمار جهانگردان در منطقه جنوب آفریقا خصوصاً در منطقه ^[۲]SADC و درآمد حاصله از آن ها طی سال های ۲۰۰۰-۱۹۹۰ و با روش آمار توصیفی صنعت توریسم را در این کشورها بررسی و مقایسه کرده و وضعیت منطقه را تا سال ۲۰۲۰ پیش بینی می کند. نتایج این مطالعه به شرح ذیل بوده است: رشد صنعت توریسم در نیمه اول دهه ۹۰ بیش از دو برابر در نیمه دوم است و رشد تعداد گردشگران با رشد دریافتی ناشی از آن همخوانی ندارد؛ رشد تقاضای توریسم در منطقه SADC کمتر از مقدار رشد در جنوب آفریقاست. اما هنوز از سطح استاندارد بین المللی بالاتر است. مطالعات سازمان جهانی توریسم WTO در زمینه رشد توریسم تا سال ۲۰۲۰ در منطقه جنوبی آفریقا وضعیتی خوشبینانه را پیش بینی می کند.
کلی جی مک کی و جی مایکل کامپل^[۳](۲۰۰۴) در مقاله ای با عنوان بررسی حمایت ساکنان از شکار به عنوان یک عامل توریستی به بررسی وضعیت حمایت ساکنان منطقه از شکار و ماهیگیری به عنوان عامل اقتصادی پرداختند که سطح حمایت را به سه بخش کم، متوسط وبالا دسته بندی کردند. هدف از این مطالعه امتحان سطح حمایت ساکنان از شکار، تاثیرات ساکنان بر توریسم، بازاریابی و ارتباطات ساکنان بر توریسم و تحقیقی برای پیش بینی آینده بوده است.
آناهیتا ریحانیان، نور زالینا محمود، اسماعیل کهرم و تان وان هین^[۴] (۲۰۱۲)در مقاله ای با عنوان استراتژی توسعه پایدار توریسم در پارک ملی بوجاق در ایران با بهره گرفتن از تکنیکSWOTبه بررسی وضعیت توسعه توریسم در این منطقه پرداختند .پارک ملی مذکور در ۳۵ کیلومتری شمال غربی شهر رشت قرار دارد. داده های اولیه و ثانویه نشان می دهد که این منطقه به خاطر مناظر زیبا ،تنوع گونه ای بالا،تنوع گونه های پرنده وساحل پتانسیل بالای جذب گردشگران را دارا میباشد. هرچند تحقیقات حاکی از عدم توجه دولت به این مسأله دارد.
منابع فارسی:
اطهره نژادی، مجید مخدوم، سید مسعود منوری، علی بالی و حمید فراهانی راد (۱۳۸۷)در مقاله ای با عنوان ارزیابی آثار زیست محیطی بزرگراه تهران -پردیس به تخریب اکوسیستم منطقه حفاظت شده خجیر و سرخه حصار پرداختند که تاکید آنان بر ۲ عارضه زیست محیطی از دست رفتن اکوسیستم ها و قطعه قطعه شدن آنها می باشد.
رخشانی نسب و ضرابی (۱۳۸۸) در مقاله ای چالش ها و فرصت های توسعه اکوتوریسم ایران را مورد مطالعه و بررسی قرار داده اند. در این تحقیق که با هدف شناخت موانع مؤثر در جذب اکوتوریسم و نیز ارائه راهکارهایی به منظور توسعه اکوتوریسم کشور صورت گرفته است. چالش های فراوان در این امر مهمترین عامل در عدم توسعه اکوتوریسم در ایران میدانند که با راهکارهای عملی و مدیریتی رشد و توسعه اکوتوریسم در ایران را شاهد بود.
سیم کش زاده، نوشین (۱۳۸۹) در پایان نامه کارشناسی ارشد خود با عنوان امکان سنجی و مکان گزینی اقامتگاههای طبیعی در پناهگاه حیات وحش قمیشلو به بررسی مکان گزینی اقامتگاههای طبیعی پرداخته است که زون تفرج متمرکز مساحتی کمتر از یک صدم منطقه را به خود اختصاص می دهد. اقامتگاه طبیعی با خورگشت و اردوگاه در منطقه حفاظت شده همخوانی دارد. معیارهای جانمایی این نوع از اردوگاه در منطقه را بررسی و با مشاهدات میدانی از زون تفرج متمرکز دو معیار فاصله از منابع آبی و جاده از بین سایر عوامل مناسب تشخیص داده شدند.
دکتر مسعود تقوایی و اعظم صفر آبادی (۱۳۹۱)در مقاله با عنوان توسعه گردشگری فرهنگی با تاکید بر جاذبه های تاریخی شهر اصفهان،گردشگری فرهنگی شهر اصفهان را به ۵ معیار طبقه بندی کردند و با مدل AHPارزیابی شدند.مجموعه نقش جهان رتبه ۱و مجموعه هشت بهشت در بین جاذبه های تاریخی اصفهان رتبه ۲ را بدست آوردند.
سید علی جوزی، سحر رضایان، کاوه آقامیری(۱۳۹۱) در مقاله ای با عنوان ارزیابی توان زیست محیطی منطقه حفاظت شده ورجین به منظور استقرار کاربری گردشگری با بهره گرفتن از روش ارزیابی چند معیاره مکانی SMCEM به ارزیابی این منطقه که از توابع شهرستان شمیرانات می باشد پرداختند. از ویژگی های این منطقه جاذبه های طبیعی و نزدیکی به کلان شهر تهران است. نتایج حاکی از مناسب بودن ۲۵.۱۷% این منطقه برای تفرج گسترده و ۱۲.۷% ایده ال بودن دارد.
محمود ضیایی و فاطمه شکاری(۱۳۹۲)در مقاله ای تحت عنوان “ظرفیت تحمل اجتماعی و وتنش های رفتاری دیدارکنندگان به ازدحام در سایت های طبیعی”به بررسی ظرفیت تحمل بازدیدکنندگان در آبشار مارگون پرداخته اند .نتایج نشان می دهد که تراکم سایت از آستانه های اجتماعی مطلوب فراتر رفته و جایگزینی زمان و به طور مشخص کاهش طول مدت دیدار غالب ترین واکنش رفتاری بوده است.
مهدی رحمتی سایه، پریسا باغستانی وآزاده اخوان بلورچیان(۱۳۹۲) در مقاله ای تحت عنوان مقایسه ارزش تفرجی در پارک ملی سرخه حصار و منطقه حفاظت شده گنو با بهره گرفتن از روش هزینه سفر مقایسه این دو منطقه اولی در تهران و دومی در بندر عباس را انجام دادند. ویژگی های این دو منطقه کوهستانی بودن ،تنوع بالای جانوری و گیاهی و تعداد زیاد بازدیدکنندگان در ایام انتهای هفته می باشد. نتایج تجزیه تحلیل های اقتصادی نشان می دهد بعد مسافت و تعداد دفعات بازدید با میزان هزینه دسترسی بازدیدکنندگان هر دو تفرجگاه دارای رابطه است.
۷-اهداف تحقیق: هدف کلی از این تحقیق ارائه راهکارهای توانمند سازی گردشگری در منطقه حفاظت شده قمیشلو به صورت پایدار می باشد به صورتی که هیچکدام از گونه های گیاهی و جانوری آسیبی وارد نشود. علاوه بر آن تنوع بخشیدن به توریسم شهر اصفهان و توسعه اکوتوریسم و توریسم ماجراجویانه مهمترین هدف تحقیق محسوب می شود. اهداف جزئی تر تحقیق بررسی وضعیت حیات وحش منطقه وامکان توسعه تور های طبیعت گردی است.
۸ –اهمیت و ارزش تحقیق: مناطق حفاظت شده با گردشگری کامل می شوند و گردشکری نیز به مناطق خاص طبیعی احتیاج دارد.گرچه این رابطه، پیچیده و گاه متناقض است ولی گردشگری همیشه جزء مهمی از ایجاد و مدیریت مناطق حفاظت شده می باشد. هدف اصلی، اطمینان از این موضوع است که گردشگری به اهداف حفاظت شده کمک کند و موجب تخریب آنها نشود. پناهگاه حیات وحش قمیشلو به لحاظ برخورداری از شرایط تبدیل شدن به ذخیره گاه زیست کره در سطح جهانی مطرح است. این منطقه با توجه به داشتن پتانسیل های غنی و هسته های با ارزش جهت حفاظت از طبیعت و همچنین وجود اراضی مناسب و منابع آب جهت انجام فعالیت های پژوهشی و کاربردی و عملی مناسب است. از دیگر دلایل اهمیت منطقه برخورداری از وسعت کافی دست نخورده و حفاظت از گونه های با ارزش تمامی سطوح زنجیره غذایی اکوسیستم است.
با گسترش فرهنگ چگونگی گذران اوقات فراغت در محیط های طبیعی و افزایش حجم جمعیت شهر نشین در اطراف محدوده طرح به نظر می رسد که خود این جمعیت پاسخگوی کلیه هزینه هایی که برای سامان دهی این محیط به عنوان یک محیط حفاظت شده می گردد باشد .(با فرض عدم مراجعه توریست های خارجی به دیگر نقاط کشور)آن چه مسلم است این است که ایجاد چنین محیطی می تواند جاذبه های توریستی اصفهان را کاملتر کند و چنانچه رواج توریسم با هدایت مناسب امکانات و ایجاد فضاهای امن هم از نظر امنیت حیوانات و هم امنیت بازدیدکنندگان عمل شود می تواند میزبان خوبی برای خیلی از دوست داران طبیعت باشد.همچنان رواج توریسم در مناطق حفاظت شده را می توان به عنوان کلیدی برای سود آوری و نگهداری این مناطق دانست و اصولا عدم نگهداری مناسب این مناطق و عدم بهره برداری از این مناطق به منزله اتلاف مناطق اقتصادی به شمار می رود.(طرح مدیریت پناهگاه حیات وحش قمیشلو:۱۵۷)
ایجاد مناطق حفاظت شده و تبدیل این مکان ها به گردشگاههای طبیعی دارای فواید بسیاری به شرح زیر میباشد:
۱- ارز آوری
۲- شناسایی توانایی ها و امکانات ملی به گردشگران خارجی
۳- سود آوری برای صنایع مربوطه
۴ – حفظ حیات وحش و محیط زیست در یک چارچوب پویا
۵ – احداث و ایجاد امکانات مختلف رفاهی و خدماتی و در نهایت رشد تولید ناخالص ملی
۶ – ایجاد اشتغال
۷- ایجاد تقاضا برای محصولات مختلف کشاورزی و باغی
۸- تخصیص امکانات بیشتر جهت توسعه بخش دولتی
۹- جذب سرمایه های بخش خصوصی
در هر صورت یکی از استراتژی های مهم بسیار مناسب استفاده از قمیشلو ، تبدیل آن به یک منطقه توریستی است. قرار گیری این منطقه در نزدیکی منطقه شهری اصفهان باعث شده که امکانات سود دهی تبدیل مناطق حفاظت شده به مناطق توریستی به مراتب بیشتر از سایر نقاط کشور باشد. دلایل این امر به شرح زیر است:
وجود امکانات توریستی مختلف در منطقه که خود جاذب توریست های داخلی و خارجی است و وجود محیط های طبیعی حفاظت شده میتواند به عنوان مکمل این مجموعه عمل نماید و خود نیز سرویس دهنده توریست های شهری باشد.
وجود صنایع مختلف و کارشناسان گوناگون که از نقاط مختلف خارج و داخل کشور به این منطقه می آیند و می تواند عامل مهمی در ترویج و شناسایی منطقه و در نتیجه جذب هر چه بیشتر توریست باشد.

۹ – سازمان ها:

سازمان حفاظت محیط زیست استان اصفهان
سازمان میراث فرهنگی ، صنایع دستی و گردشگری
سازمان منابع طبیعی استان اصفهان
۱۰- فرضیه‌ها (در صورت لزوم) یا سوالهای تحقیق:
سؤال های تحقیق:
_ مهمترین جاذبه های گردشگری منطقه حفاظت شده قمیشلو کدامند؟
_ چگونه می توان به گسترش توسعه توریسم بدون آسیب به حیات جانوری و گیاهی منطقه دست یافت؟
_ چه راهکارهایی می توان برای توانمند سازی جاذبه های گردشگری منطقه حفاظت شده قمیشلو ارائه داد؟

فرضیه ها:

فرضیه ۱:منطقه حفاظت شده قمیشلو در صورت توسعه گردشگری، توان ارز اوری را داراست.