۵ تا ۸ سالگی
طناب
توپ
وسائل خیاطی
وسائل پیچ و مهره
دوچرخه کوچک
وسائل اندازه گیری (ساعت، متر)
عوسک با همه لوازم آن
انواع وسیله نقلیه و لوازم مربوط به آن
وسائل نمایش عروسکی
وسائل نقاشی
انواع تصویرهای تقسیم شده به چندقطعه برای بازسازی تصویر با ۲۰ قطعه و بیشتر کارتهای مصور بازی (مجموعه گل، هواپیما)
منبع : (فرشته مجیب، ۱۳۷۷ ، ص ۷۷)
عروسکها
یکی از قدیمی ترین و محبوب ترین وسیله بازی عروسکها هستند که در انواع و اندازه های گوناگون مورد علاقه و استفاده کودکان قرار داشته است.
تاریخچه استفاده از عروسک نشان می دهد که شاید عمر عروسکها به هزاران سال قبل می رسد و استفاده از آن هم منحصر به کودکان نبوده است و جنبه های توتم و مذهبی داشته باشد. عروسکهای اولیه از جنس گل و چوب و موم ساخته می شده است. اولین کارخانه عروسک سازی در سال ۱۸۵۰ در فرانسه تأسیس شد. نکته مهم در انتخاب عروسک توجه به همان مفهوم ملی و قومی بودن عروسک است زیرا کودک باید بتواند نسبت به آن احساس نزدیکی و یگانگی داشته باشد.
اندازه عروسکها باید در حدی باشند که کودک به راحتی آنها را بلند کرده و یا در آغوش بگیرد. علاوه بر عروسکهای نمادین انسانی، عروسکهایی از حیوانات ساخته می شود. این عروسکهای حیوانی معمولاً از جنس پلاستیک و یا پارچه پرزدار است. علاوه بر این حیوانات پلاستیکی کوچک یکی از وسائل مناسب برای شناخت حیوانات است و نیز طبقه بندی حیوانات به طور کلی می تواند مورد استفاده کودکان قرار بگیرد (مجیب، ۱۳۷۷).
قطعه های خانه سازی
احتمالاً قطعه های خانه سازی در میان بقیه اسباب بازیها، برای کودکان خردسال از همه جالب تر هستند. آنها بی خطر، پاکیزه، مقاوم و برای همه کودکان شناخته شده هستند. از این مهمتر آن که کودکان در تمام سنین می توانند از قطعه های خانه سازی استفاده کنند. از کودک یکسال و نیم که فقط مکعبهای کوچک را روی هم کپه می کند یا قطعه های خانه سازی را دور تا دور بر روی زمین می کشد، تا کودک پنج ساله ای که با بهره گرفتن از قطعه های خانه سازی چوبی با شکلهای گوناگون یک طرح ساختمانی پیچیده را برنامه ریزی و اجرا می کند، یا کودک دوازده ساله ای که با لگوهایی شامل صدها قسمت کوچک بازی می کند که می توان از آنها طرحهای پیچیده و ظریفی ساخت، همه و همه از بازی با قطعه های خانه سازی لذت می برند، احتمالاً لذت بزرگسالان هم از این کار کمتر نخواهد بود.
قطعه های خانه سازی نه تنها جالب هستند، بلکه توان آموزش مفهوم های کمی و فضایی گوناگون به کودکان را نیز دارند. در وهله نخست، قطعه های خانه سازی پیزهایی درباره اندازه گیری به کودکان می آموزند. قطعه های خانه سازی درباره مفهوم تعادل نیز به کودکان چیزهایی می آموزند، هنگام چیدن اشیاء بر روی یکدیگر، باید اشیاء بزرگتر و سنگین تر را در زیر و اشیاء کوچکتر و سبک تر را در بالا قرار دهیم.
کودکان در بازی با قطعه های خانه سازی، چیزهایی بسیاری درباره مفاهیم فضایی یاد می گیرند. معمولاً توانایی نگاه کرده به فضا از جنبه ای گسترده تر تا پیش از ۷ تا ۸ سالگی در کودکان مشاهده نمی شود. به همین دلیل، کودکان پیش دبستانی در انجام تکلیف های فضایی گیج می شوند. اما بازی کردن با قطعه های خانه سازی به کودکان در درک بهتر فضا کمک می کند، زیرا آنها همواره قطعه های خانه سازی را به صورت و شکلهای مختلف می چینند و خراب می کنند. حتی تجربه کنار گذاشتن قطعه های خانه سازی پس از بازی کردن با انها، می تواند فرصتهای برای رشد ذهنی فراهم سازد. قطعه های خانه سازی معمولاً براساس اندازه و شکل در محل خود مرتب می شوند، و بسیاری از کلاسها الگوهایی دارند که نشان می دهند قطعه های گوناگون باید در کجا قرار داده شوند. وقتی کودکان آنها را به مکانهای مناسب بر می گردانند، گاهی اوقات یاد می گیرند که به تفاوتهای جزئی میان آنها توجه کنند و همچنین می آموزند که آنها را براساس ویژگیهای منطقی شان مرتب کنند، یعنی مهارتی که به آن طبقه بندی منطقی[۵۴] می گویند (هیوز، ترجمه گنجی، ۱۳۸۴).
نقاشی
فعالیت زمانی نقاشی محسوب می شود که کودک بتواند طرح، رنگ یا نقش و یا ترکیبی از اینها را با توجه به برداشتهای ذهنی و حسی خود از طریق مشاهده محیط پیرامون و یا از طریق تصور و تجسم بر روی سطوح مختلف (کاغذ، سنگ، ظرف و …) ترسیم نماید. نکته قابل توجه آن که : نقاشی کوک می تواند با واقعیت یا با تخیل منطبق باشد (مفیدی، ۱۳۸۱).
یکی از شیوه های مفید در آغاز بررسی علت نقاشی کردن کودکان آن است که این کار را مانند نوعی رفتار بازیگونه، درنظر آوریم. در آن صورت می توانیم به بررسی انگیزه ها و کارکردهایی بپردازیم که نگرشهای رشد مدار گوناگون به بازی به معنی اعم کلمه نقاشی به معنی اخص آن نسبت داده اند. کودکان، بدون تردید، نقاشی را نوعی بازی می پندارند. زیرا مشتاقانه به آن می پردازند. در نقاشی نیز مانند بازی انفرادی با اسباب بازیها و چیزهای دیگر، غرق می شوند (انگجی، ۱۳۸۴).
در تمام دوره کودکی و تا مرزهای نوجوانی، اکثر کودکان منظماً به مجموعه ای از فعالیتهای ترسیمی می پردازند و بدین ترتیب روابط متکثری را با واقعیتها برقرار می سازند. کودکان با بهره گرفتن از شیوه های مختلف، تصور خود را از جهان به نوعی ترسیم کنند. با این فعالیت، همانند دیگر فعالیتهای لهوی، لذت، اکتشاف و تجربه آنچه ممکن است همراهند. نقاشی، بازی و طنز و هنر به یک خانواده رفتاری تعلق دارند. بدیهی است که این فعالیتها به کار بسته می شوند و به این دلیل به منزله انعکاس مجموعه ساختهایی هستند که کودک در دسترس خود دارد (دادستان، ۱۳۸۱).
نحوه آموزش نقاشی به کودکان بسیار حساس است چون بچه ها تخیل و خلاقیت خود را در نقاشی بروز می دهند و اگر هنگام نقاشی کردن این ویژگیها مهم ریخته می شوند ممکن است اعتماد به نفس و قدرت تصمیم گیری آنها برای همیشه آسیب بینید (مریم پاپی، ۱۳۸۰).
به گفته پیاژه بخشی از نقاشی کودک – از لحاظ کیفیت انجام شدن محض خود عمل نقاشی و فراهم آوردن فرصتهایی برای درون سازی – با بازی وجه مشترک دارد. به همین دلیل، پیاژه خط خطی کردن های اولیه کودکان بسیار نورسیده را «بازی محض» به شمار می آورد (انگجی، ۱۳۸۴).
کتاب
هنرهای زیبا و ادبیات ویژه خردسالان در پرورش شخصیت کودک بسیار موثرند. کتاب، جهان نوینی در مقابل کودک می گشاید و برای نخستین باروادارش می سازد تا بیاندیشد که «خوب کدامست؟» و «بد یعنی چه؟» قهرمانان داستانها اکثراض قهرمانان بازیهای او می شوند.
کودکان در حدود ۲ سالگی دوست دارند به کتابهایی که عکسهای بزرگ و درخشان از آدمها، حیوانات و اشیاء آشنای خانگی در آنها هست نگاه کنند و هنگام نگاه کردن به این عکسها داستانهای کوتاه نیز برایشان گفته شود. این نکته روشن شده است که کودکان قبل از سنین مدرسه روزی نیم ساعت به داستان خوانی گوش می دهند. پودولسکی می نویسد : کتابهای داستان به کودک فرصتی برای فرار از واقعیات خسته کننده زندگی روزمره می دهد. خواندن آنها آسان است. ارزان هستند و مهیج، مرموز، تکان دهنده و گاهی اوقات طنزآلود (هارلوک، ترجمه رواندوست، ۱۳۶۴).
مهمترین اثر کتاب بازیها، باز کردن جای مطالعه در زندگی کودکان است. یکی از فواید اینگونه کتابها تحریک حواس بینایی و لامسه و توجه به سایر احساسات است. مهین محجوبی که تصویرگری و طراحی چند کتاب پارچه ای را به عهده داشته نیز درباره کتابهای پارچه ای می گوید : «بچه ها به این کتابها نیاز دارندف چون نرم است، پاره نمی شود و می توانند آنها را در رختخواب نیز به همراه داشته باشند و ضمن اینکه نوعی اسباب بازی هستند به کودکان اطلاعاتی هم می دهند؛ اطلاعاتی ساده درباره رنگها، حیوانات، لباسهای شخصی و اشکال و … کتابهای ساده و کاغذی هم آموزنده هستند، ولی کتابهای پارچه ای چون جنس لطیفی دارند، اگر همراه با طرح خوب و رنگ شاد باشند، برای بچه های کوچک جذاب تر خواهند بود. »
فریبا کیهانی که چندین سال است کتاب پارچه ای می سازد، معتقد است : «کتابهای به شکل اسباب بازی برای تمام گروه های سنی و کودکان با نیازهای ویژه (معلول) خیلی مفید است و همه کودکان می توانند از این کتابها استفاده کنند. آنها همراه بازی کردن، شخصیت خود را در کتاب می بینند. مثلاً در مورد کتابهای پارچه ای، باید بگوئیم که حس لامسه بچه ها با این کتاب تقویت می شود و چون بچه ها با لمس کردن اشیای اطراف احساس امنیت می کنند، این کتابها در تقویت این احساس نیز مؤثر است. از طرفی، نوزادان و کودکان پیش دبستانی، از طریق کتاب بازی، با ادبیات هم آشنا می شوند.»
کتاب از دو طریق می تواند در خدمت کودک بیمار قرار بگیرد؛ یکی مستقیم و در ارتباط با خود کودک، دیگری از طریق ارتقای سطح آگاهی جامعه در این زمینه که مخاطبان آن می توانند از خانواده کودکان، اثر بیماریها بر آنها، روش های برخورد با کودکان بیمار و … باشد.
کتاب می تواند با توجه به هدفهای زیر، در اختیار کودک بیمار قرار گیرد :
® ایجاد نیرو و برانگیختن احساسات سالم ؛
® فراهم آوردن زمینه تفریح و سرگرمی ؛
® تحریک احساسات و استعدادهای ذاتی برای گذراندن زندگی روزمره و شرکت در زندگی عادی؛
® رفع بی حوصلگی و ایجاد فعالیتهای مناسب و سرزندگی ؛
® ایجاد فرصتهایی برای ارتباط کودک بیمار با دیگران غ
® خارج کردن کودک از دنیای کابوس و نیز تخلیه روانی او (به ویژه با بهره گرفتن از فعالیتهای همجوار با کتابخوانی ) ؛
® کاهش اضطراب از طریق در اختیار قرار دادن اطلاعات درست و علمی و پاسخ به ابهام های کودک ؛
® کاهش ترس ؛
® کاهش احساس تنهایی و غربت ؛
® کاهش درد و ناراحتی های ناشی از بیماری ؛
® کاهش درد و ناراحتی های ناشی از شیوه های درمانی ؛
® پرکردن اوقات بیکاری و خلأ محرومیت از زندگی عادی ؛
® آماده کردن کودک برای جبران عقب ماندگیهای درسی ؛
® سهیم کردن کودک در تجربه های دیگران غ
® کمک به کودک در ایجاد ارتباط با سایر کودکان (معمولاً چنین رابطه ای براساس احساس مشترک اضطراب، ترس، غربت و … شکل می گیرد. نه فقط سن و جنس ) ؛
® ایجاد علاقه به مطالعه بعد از گذراندن دوره بیماری ؛
® همه نوع کتاب، از کتابهای معمولی برای کودکان و نوجوانان گرفته تا بسیاری از کتابهای مربوط به کودکان توانخواه می توان مورد استفاده کودکان بیمار قرار گیرد، به شرط اینکه ویژگیهای کتاب برای کودکان بیمار را دربر داشته باشد.
