یک زمانی پژوهشگران تصور می‌کردند که تشکیل هویت دختران نوجوان به تعویق می افتد و در عوض آن ها بر مرحله ششم اریکسون، پرورش صمیمیت تمرکز می‌کنند، البته، دخترها در زمینه هویت مرتبط با صممیت، مانند مسایل جنسی و اولویت‌های خانواده در برابر شغل، تعقل پیشرفته تری از پسرهانشان می‌دهند. غیر از این مورد، فرایند و زمان شکل گیری هویت در هر دو جنس یکسان است.(آرچر و واترمن، ۱۹۹۴،به نقل از برک،۲۰۰۱،ترجمه سید محمدی،۱۳۸۴).

۲-۱۱٫ویژگی های هویت

مفهوم هویت دارای ویژگی ها و خصوصیاتی است که این ویژگی ها باعث اختلافات بسیار ‌در مورد تعریف آن شده و محققان رشته‌های مختلف را به بحث درباره آن وا داشته است. در اینجا به چند مورد از مهم ترین آن ها اشاره می شود.

1. 1. چندلایگی: اصولاً هویت، امری چند لایه یا چند سطحی است. این لایه ها و سطوح هویت، زندگی انسانی را از هستی درونی فرد تا هستی جهانی در بر می‌گیرد. لایه یا سطح اولیه آن در مقیاس فردی است. سطح دوم هویت مربوط به هویت گروهی است که می‌تواند ‌در مورد قوم، قبیله، طایف، محله و غیره مطرح شود. سطح سوم، هویت ملی است که ناشی از تعلق فرد به یک کشور یا یک ملت است. و بالاخره در سطح چهارم می توان از هویت های فرا ملی نام برد. در این سطح عوامل و ارزش هاری چون دین مطرح می‌شوند که معمولاً نمی توان آن ها را در چارچوب یک کشور یا یک ملت محدود ساخت(کمالی اردکانی، ۱۳۸۳).

1. 1. پویایی: اصولاً بر خلاف تصور افرادی که فکر می‌کنند هویت امری ایستا و بدون تغییر و دگرگونی است. یکی از ویژگی های هویت پویایی و تحول آن است. در واقع در ماهیت هویت، نوعی تناقض (پارادوکس) وجود دارد. زیرا هویت همواره حامل عناصری ایستا و عناصری پویا است(تاج مزینافی، ۱۳۸۴).

1. 1. تقویت و تضعیف: مشخصه دیگر هویت که با قبلی ارتباط نزدیکی دارد، امکان تقویت یا تضعیف هویت در کلیه سطوح و لایه‌های آن در مقاطع مختلف است. در واقع پویایی هویت باعث می شود که با تغییر شرایط زمانی و مکانی شاهد تقویت یا تضعیف هویت باشیم. به عنوان نمونه وقوع برخی حوادث تاریخی، سیاسی و اجتماعی نظیر تجاوز بیگانگان، جنگ، شکست و پیروزی رزمی، ورزشی و انتخاباتی را در تقویت یا تضعیف هویت ملی مؤثر می دانند( شیخاوندی، ۱۳۷۹).

1. تعارض هویت ها: یکی دیگر از ویژگی های هویت، تعارض هویت ها در سطوح و لایه‌های مختلف آن است. در واقع هنگامی که در اثر کسب برخی هویت های تازه، افراد مجبور به نفی یا کنار گذاشتن بخشی از هویت گذشته خود بشنوند، ما مشاهد نوعی تعارض هویتی خواهیم بود. این تعارضات می‌توانند در سطوح فردی، جمعی یا ملی رویدهند. اما به نظر می‌رسد مهم ترین آن ها زمانی روی می‌دهد که دولت ها تلاش می نمایند با بهره گرفتن از قدرت، نوعی«هویت سازی» انجام دهند(بشریه، ۱۳۷۹).

۲-۱۲٫انواع هویت

هویت دارای انواع متفاوتی است، هر چند آن ها باهم مرتبط می‌باشند و هویت هر فرد مجموعه متشکلی از انواع هویت هاست:

۲-۱۲-۱٫هویت شخصی: هویت شخصی به تعریف و برداشت شخص از خودش اطلاق می شود که در جریان اجتماعی شدن و در فرایند تعامل با دیگران ایجاد می شود و نحوه برخورد و ارتباط او با افراد دیگر را مشخص می‌سازد. هویت اخلاقی: عبارت است از استدلال درباره انجام کارها و مسائل از لحاظ مطلوب یا نامطلوب بودن، با ارزش یا بی ارزش بودن.

۲-۱۲-۲٫هویت فیزیکی- جسمانی: یعنی اینکه نوجوان وضع جسمانی خود را (آنچه که هست از لحاظ جسمانی) بپذیرد و این پذیرش لازمه اش شناخت وضع جسمانی است که یکی از پایه های عمده مفهوم خود را نیز تشکیل می‌دهد و شامل فهم بدنی و درک بدنی است، فهم بدنی مثل بلند قامت بودن و درک بدنی یعنی آن تصور و برداشت و قضاوتی که از خود داریم(یوسف زاده و فلاحی، ۱۳۸۲).

۲-۱۲-۳٫هویت مذهبی: هویت مذهبی عبارت است از اتکای فرد به یک نظام یا پایگاه اعتقادی که در جهت گیری فرد در زمینه‌های مختلف تاثیر می‌گذارد (موجمباری، ۱۳۸۱).

۲-۱۲-۴٫هویت قومی: هویت قومی را می توان باورهای مشترک و احساس تعلق بر اساس وابستگی های خونی، نژادی، زبانی، سرزمینی و خویشاوندی دانست(رفعت جاه و شکوری، ۱۳۸۷).

۲-۱۲-۵٫هویت خانوادگی: هویت خانوادگی را می توان تعیین نسبت میان جوان و خانواده و میزان تعلق او به خانواده دانست. عوامل متعددی در ایجاد و تقویت هویت خانوادگی نقش دارند از جمله مقبولیت، تکریم منزلت، تبادل عاطفی، مشورت و تفاهم با اعضای خانواده به ویژه با والدین ( شرفی، ۱۳۸۰).

۲-۱۲-۶٫هویت ملی: هویت ملی بالاترین سطح هویت جمعی در یک جامعه است که از یک طرف در درون جامعه ، نوعی همبستگی و انسجام بین اعضای خود ایجاد می‌کند و از طرف دیگر این جامعه را به عنوان یک کل از جوامع دیگر متمایز و متفاوت نشان دهد. در تعریفی دیگر، هویت ملی را آگاهی یابی بر مجموعه ملت و نسبت دانستن خود به آن یا تعلق داشتن به آن می دانند(ملایی نژاد، ۱۳۸۲).

۲-۱۲-۷٫هویت جنسی: هویت جنسی تجربه شخص از فردیت خود به عنوان مرد یا زن بودن است. تجربه خصوصی و درونی فرد از ابراز آشکار نقش جنسیت می‌تواند منشا احساس هویت جنسی محسوب شود. به عبارت دیگر آگاهی فرد از طبیعت زیست شناختی خود و بینشی که افراد نسبت به جنسیت و نقش ها و گرایش های متناسب با جنس خود دارند، بیانگر هویت جنسی آنان است(بی ریا، ۱۳۸۵).

۲-۱۲-۸٫هویت شغلی: فرایند ‌پاسخ‌گویی‌ آگاهانه هر فرد نسبت به موقعیت شغلی خود است. اینکه چه شغلی داشته باشد و چه راهی را در این زمینه در پیش گیرد و بدین ترتیب در جستجوی هویت شغلی خود باشد. در صورت وجود چنین هویتی در فرد نوعی احساس برای حرکت و موفقیت در جنبه‌های مختلف شغلی به وجود می‌آید و لذا موانع موجود در راه موفقیت با این احساس هویت، یکی پس از دیگری برداشته می شود(حاجی خیاط، ۱۳۸۲).

۲-۱۳٫عوامل مؤثر در شکل گیری هویت

رشد هویت نوجوانی تحت تاثیر عوامل مختلفی است که اهم آن را می توان به شرح ذیل برشمرد.

۲-۱۳-۱٫عوامل شناختی

رشد شناختی تاثیر مهمی بر شکل گیری هویت دارد. وقتی که فرد در دوره نوجوانی به مرحله تفکر عملیات صوری می‌رسد امکان بسیار بهتری به دست می آورد که هویت آتی خود را ترسیم کند و به مسائل آن بیاندیشد (تاج مزینانی، ۱۳۸۴)

نوجوانانی که معتقدند واقعیت مطلق همیشه دست یافتنی است، هویت ضبطی دارند، و آن ها که اطمینان ندارند تاکنون چیزی را به طور قطع فهمیده اند، از هویت پراکنده برخوردارند یا در حالت وقفه هستند. نوجوانانی که معتقدند برای انتخاب کردن از بین چندین دیدگاه می توان از ملاک‌های منطقی استفاده کرد، احتمالاً هویت کسب کرده‌اند(برک، ۲۰۰۱،ترجمه سیدمحمدی،۲۰۰۱).

۲-۱۳-۲٫عوامل خانوادگی