۶- روش شیمیایی
۷- جداسازی با شوک الکتریکی
۲-۵-۱-۱ استفاده از نور:
یکی از ساده­ترین روش­ها برای جدا سازی کرم از کود، استفاده از نور و تنش مکانیکی است.

( اینجا فقط تکه ای از متن پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

برای این منظور به روش زیر اقدام می­ شود:
پلاستیکی بر روی زمین پهن کرده سپس بستر ورمی­کمپوست که حاوی کرم می­باشد، بر روی آن به صورت یک تل یا کپه قرار داده می­ شود. این کپه­ها را در مقابل نور آفتاب قرار داده یا با بهره گرفتن از یک لامپ به تل ورمی­کمپوست نور تابانده می­ شود. لازم به ذکر می­باشد هرچه شدت نور تابشی افزایش یابد عمل جداسازی سریع­تر صورت می­پذیرد. (شکل۲-۳)
کرم­ها از نور گریزان می­باشند و هنگامی که نور تابانده می­ شود این موجودات به مکانی مهاجرت می­ کنند که نور به آن قسمت نفوذ نداشته باشد بنابراین لایه­ های بالایی تا حد بسیاری بدون کرم می­باشد و می­توان کود بدون کرم را برای فروش آماده کرد. (شکل۲-۴)
شکل۲- ۳ جداسازی به روش نور بر گرفته از کتاب پرورش کرم­های مولد ورمی­کمپوست و کشاورزی
شکل۲- ۴ فرار کرم از نور بر گرفته از کتاب پرورش کرم­های مولد ورمی­کمپوست و کشاورزی
بعد از مدتی به سراغ کپه­های ورمی­کمپوست رفته و لایه­ های رویه برداشته می شود. پس از برداشت لایه­­­­­­­های فوقانی معمولا کپه­ای از کرم در دست است که در منطقه­ای متمرکز می­شوند. ورمی­کمپوست جدا شده را از پلاستیک جمع نموده، در این زمان می­توان کرم جدا شده را نیز برداشت نمود.
از محاسن استفاده از روش نور می­توان انتقال نسبتا راحت و کم تنش­تر برای ایجاد بسترهای جدید در تولید انبوه و انحصاری ورمی­کمپوست را برشمرد و همچنین معایب این روش در آن می­باشد که نمی­ توان کرم­ها را به صورت خالص جداسازی کرد.
۲-۵-۱-۲ کاهش و افزایش رطوبت:
هر جا که آب موجود باشد کرم نیز در آن منطقه یافت می­ شود. در نتیجه هر زمان که ورمی­کمپوست آماده شود چنانچه آبیاری قطع شود از آنجایی که سطح کود از بالا به پایین خشک می­ شود کرم­ها نیز از سطح کود به سمت قسمت­ های پایین بستر حرکت می­ کنند.
در این روش، آبیاری بستر به مدتی در حدود ۲ الی ۳ روز متوقف می­ شود. سپس به صورت لایه لایه کود را از بالا برداشت می­ کنند. این روند تا جایی ادامه داده می­ شود که یک لایه­ی ۱۵ سانتی­متری از کود و کرم باقی بماند. سپس تمام کود را جمع کرده و به صورت یک کپه در­آورده و در مقابل آفتاب قرار می­ دهند. یک الی ۲ روز صبر کرده و مجددا اقدام به برداشت می­ شود تا یک لایه­ ۱۰ سانتی­متری از کود باقی بماند. این لایه حاوی حداکثر میزان کرم است. شکل ۲-۵ طریقه جداسازی با بهره گرفتن از کاهش رطوبت را نشان می­دهد. لازم به ذکر می­باشد که در این روش، اندکی تنش به کرم­ها وارد می­ شود. اگر ترکیبی از این روش و روش نوردهی استفاده شود می­توان به یقین نتیجه بهتری را گرفت.
با آبیاری بیش از حد و غرقاب نمودن بستر، تمامی کرم­های خاکی به سطح کود آمده و می­توان به راحتی کرم­ها را جمع­آوری نمود. این روش به طور کلی توصیه نمی­ شود، دلیل آن نیز از بین رفتن کرم­ها و برداشت کود نامرغوب می­باشد.
از جمله محاسن این روش هزینه کم و عدم نیاز به نیروی متخصص می­باشد و همچنین معایب این روش تنش زیاد برای جاندار و عدم جدا سازی خالص می­باشد.
شکل ۲- ۵ جداسازی به روش کاهش رطوبت و نحوه برداشت ورمی کمپوست با شن کش بر گرفته از پرورش کرم­های مولد ورمی­کمپوست و کشاورزی پایدار
شکل ۲- ۶ جداسازی به روش مواد آلی جدید به دو صورت ردیفی و سبدی بر گرفته از کتاب پرورش کرم­های مولد ورمی­کمپوست و کشاورزی
۲-۵-۱-۳ جدا کردن به وسیله کود جدید:
اگر هدف از جدا کردن کرم­ها ایجاد یک فارم جدید در همان محل است توصیه می­ شود که از این روش استفاده شود. کرم­ها در داخل بسترهای پرورش به دنبال غذا در حال حرکت می­باشند. چنانچه بخش اعظم و یا تمام مواد بستر تبدیل به ورمی­کمپوست شده باشد کرم­ها در هر جایی از بستر که با مواد غذایی روبرو شوند تجمع می­نمایند. حال چنان­چه بسترهایی که آماده برداشت می­باشد را در بخش­هایی از آن غذای جدید اضافه شود، کرم­ها در آن محل تجمع می­نمایند و محل تجمع با تراکم بالای کرم می­باشد. در این زمان است که می­توان جداسازی کرم از بستر را به طور کامل انجام داد. توزیع غذا را چندین بار می­بایست در مدت حداقل ۱۰ روز انجام داد تا بخش اعظم کرم­ها با این روش از داخل بسترها جدا گردد. در روش ردیفی، برای این روش به فاصله هر ۸۰ الی ۱۰۰ سانتی­متر در روی بستر گودالی به شعاع ۲۰ و عمق ۲۰ سانتی­متر ایجاد می­ شود. غذای تازه­ای که از مواد بستر اصلی می باشد به گودال انتقال داده می­ شود طی مدت زمانی شعاع ۳۰ سانتی­متری گودال ایجاد شده را با دست برداشت می­ کنند بعد از جداسازی، کرم­ها به بستری که از قبل آماده شده است انتقال داده می­ شود. (شکل ۲- ۶)
از جمله معایب این روش، طولانی مدت بودن مهاجرت کرم­ها به داخل بستر جدید (غذای تازه) و همچنین تلفات زمان برداشت به دلیل له شدن کرم­ها در اطراف محل برداشت می­باشد. از جمله محاسن این روش هم می­توان به جابجایی اختیاری کرم­ها به بستر جدید و عادت کردن آن­ها به شرایط و محیط جدید و در نتیجه کاهش تلفات کرم­ها به هنگام انتقال آن­ها به بسترهای دیگر اشاره نمود.
۲-۵-۱-۴ روش شیمیایی:
از مواد شیمایی مختلف که به صورت محلول در آمده‌اند جهت بالا آمدن کرم­های خاکی از کود استفاده می‌شود. به ­عنوان مثال محلول کلرید جیوه، فرمالین، آب نمک، پرمنگنات پتاسیم بهتر است پس از جداسازی کرم­ها برای استفاده مجدد، کرم­ها شستشو داده شود. مناسب‌ترین و بی‌ضررترین روش جهت بالا آمدن کرم­های خاکی، استفاده از آب نمک غلیظ (در حد اشباع) می‌باشد. در این روش، کرم­های خاکی به­دست آمده آسیب ندیده و می‌توان در کلیه اهداف از آن­ها استفاده نمود. بدیهی است در این حالت، بستر قابلیت استفاده خود را از دست می‌دهد و باید کاملا شستشو شود و به علت خیس شدن بستر و عدم امکان سرند کردن آن از این روش برای جدا‌سازی کرم ورمی‌کمپوست استفاده نمی‌شود. (شکل ۲- ۷)
شکل ۲- ۷ فرار کرم ها در اثر استفاده از مواد شیمیایی بر گرفته از پرورش کرم­های مولد ورمی­کمپوست و کشاورزی پایدار
۲-۸ جداسازی با بهره گرفتن از شوک الکتریکی بر گرفته از کتاب پرورش کرم­های مولد ورمی­کمپوست و کشاورزی
۲-۵-۱-۵ جداسازی با شوک الکتریکی:
دو الکترود با فاصله و جدا از یکدیگر در کود گذاشته می­ شود و با فاصله­­های زمانی مختلف و پی­در­پی به کود شوک الکتریکی داده می­ شود، با این عمل کرم­های خاکی تحریک شده و از داخل کود به بیرون انتقال می­یابند. این روش به علت نارسایی کود و از سوی دیگر اینکه کرم­های نزدیک به الکترود بسیار برانگیخته شده و باعث فلج شدن یا کشته شدن بیشتر کرم­ها می­ شود روش پرآسیبی است. تعدادی از کرم­ها نیز به عمق خاک پناه می­برند. در این روش اگر سطح کود خشک باشد کرم­های خاکی به جای بالا آمدن، به اعماق کود نفوذ کرده و نتیجه غیردلخواه خواهد بود. در این روش کرم­هایی که تا ۱ متری الکترود می­باشند را می­توان تحریک نمود. قابل ذکر می­باشد که این روش برای کرم­های خاکی که در عمق کود زندگی می­ کنند متداول می­باشد.
۲-۵-۱-۶ روش لایه برداری:
این روش با کمک چنگک و یا شن­کش انجام می­ شود که طول میله­های آن از ۷ سانتی­متر بیشتر نبوده و پرتراکم باشد. روی سطح بسترها لایه­ای به عمق ۵-۷ سانتی­متر خراش داده می­ شود تا کرم­های مستقر در این لایه به دلیل استرس و ترس به لایه­ های پایینی مهاجرت نموده و همچنین این لایه از یکپارچگی خارج شده و پودر می­گردد که به دلیل هوادهی بهتر سریع­تر خشک شده و با دست آماده برداشت می­گردد. پس از اینکه بخش­های قابل برداشت تخلیه گردید مجددا لایه رویی خراشیده می­ شود تا اینکه لایه زیرین که ممکن است تا ضخامت ۱۰سانتی­متر برسد با حجم زیاد کرم مخلوط می­باشد که این بخش را باید از طریق غذا دادن تخلیه کرد. موقعی که کرم به دنبال غذای جدید است بستر خود را ترک می­ کند در نتیجه ورمی­کمپوست فاقد کرم می­باشد.
از معایب این روش می­توان گفت که کرم­ها ممکن است در حین خراشیدن روی بستر توسط شن­کش صدمه ببینند و بازسازی آن­ها طول بکشد، برداشت بسترها با این روش هزینه کارگری زیادی دارد و زمان­بر می­باشد و از محاسن این روش می­توان گفت که دستگاه­های فنی و تجهیزات گران قیمت جهت جداسازی نیاز ندارد.
۲-۵-۱-۷ جداسازی به روش دستی:
نمونه­برداری به وسیله یک بیل یا ابزار نمونه­برداری فلزی یا پلاستیکی از نمونه­های ورمی کمپوست در ابعاد تعیین شده گرفته می­ شود و سپس کرم و کوکون­های موجود در ورمی­کمپوست را به صورت دستی جدا می­ کنند.
با بهره گرفتن از یک بیل یا ابزار نمونه­برداری، اقدام به حفر نموده و محتویات به صورت قالبی از آن خارج می شود. همچنین می­توان برای بررسی ابعاد گودال­های ایجاد شده، هم در قسمت بالا و هم پایین از ارتفاع­سنج استفاده نمود. این اندازه­ها را می­توان بر روی تیغه و دسته بیل نیز مشخص کرد. ممکن است ارتفاع سنج دارای لبه­های تیزی باشد که به درون خاک رفته و لبه نمونه­هایی را که باید بیرون آورده شوند، علامت­گذاری نماید. برای انجام این عمل به صورت دستی، استفاده از دستکش­های پارچه­ای یا پلاستیکی مفید است.
از محاسن این روش می­توان گفت جداسازی کم تنش و تقریبا خالص انجام می­پذیرد و از معایب آن نیز می­توان گفت که نیاز به زمان و دقت بالا داشته و هزینه کارگری نیز افزایش می­یابد.
۲-۵-۱-۸ استفاده از بستر های سلولوزی:
ژاپنی­ها از این روش برای پرورش کرم به منظور خوراک انسانی و همچنین مصارف دارویی استفاده می­ کنند. این روش شامل ایجاد یک بستر از سلولز استریل، فرآوری شده و تزریق کرم به بستر است. تعویض مداوم بستر با جابجایی کرم­ها در شرایط رطوبتی مطلوب و انتقال به بستر استریل جدید انجام می­پذیرد.
روش­های دستی ساده­ترین راه برای جداسازی کرم از کود می­باشد و علاوه بر آن کم هزینه نیز می­باشد.
۲-۵-۲ روش غیر بیولوژیک:
به روش­های مکانیکی روش غیربیولوژیک گفته می­ شود.
۲-۵-۲-۱ دستگاه های هیدروترمیک و حرارتی:
در روش­های حرارتی و هیدروترمیک با بالا بردن درجه حرارت بستر، کرم­ها در داخل بستر به دلیل گرمای بیش از حد به روی بستر نقل مکان می­ کنند در این زمان است که می­توان اقدام به جمع­آوری کرم خالص نمود. در این روش می­توان کرم­های بالغ را به صورت جدا برداشت نمود همچنین برداشت لاروها هم میسر است. استریل شدن کود ورمی­کمپوست بر اساس استاندارد کمپانی ورم پاور آمریکا (wormpower)، مهم­ترین مزیت این روش این است که دقیقا مشخص می­ شود چند نخ کرم به مشتری فروخته می­ شود، با این حال استرس فوق العاده زیاد به کرم و اختلال در فعالیت حیاتی کرم به وجود می ­آید.
۲-۵-۲-۲ سرند
سرند یا همان الک وسیله­ای است که بر حسب اندازه مواد، مواد را به وسیله نیروی انسانی و یا مکانیکی از هم جدا می­ کند. سرند ورمی­کمپوست انواع متفاوتی دارند که می­توان به سرند ویبره (کشویی)، سرند دوار و سرند دستگاه­های تولید نیمه اتوماتیک ورمی­کمپوست یا همان راکتوری اشاره کرد. با سرند کود ورمی­کمپوست می­توان بر ارزش ریالی محصول به دلیل بهبود شکل ظاهری افزود علاوه­بر این با سرند کود ورمی کمپوست، سنگ یا کلوخه­ها از آن جدا شده و برکیفیت کود افزوده می­ شود.
۲-۵-۲-۲-۱ سرند کشویی:
این سرندها دارای ۳ ردیف (در برخی موارد تا ۵ ردیف) تور جداسازی با منافذ ۳، ۶ و ۱۰ میلی­متر می­باشند. این سرندها برای جداسازی کرم نامناسب می­باشد و تلفات کرم در صورت استفاده از این سرند برای جداسازی حداکثر است. با این حال مزیت این سرندها در این می­باشد که در هنگام سرند کود ورمی­کمپوست می­توان کود را با درصد رطوبت بالاتری نیز سرند کرد. (شکل ۲- ۹)
شکل ۲- ۹ نمونه ­ای از سرند مکانیکی کشویی بر گرفته از کتاب پرورش کرم­های مولد ورمی­کمپوست و کشاورزی
شکل ۲-۱۰ سرند مکانیکی دوار بر گرفته از پرورش کرم­های مولد ورمی­کمپوست و کشاورزی پایدار
۲-۵-۲-۲-۲ سرند دوار:
از مهم­ترین مراحل تولید علاوه بر جداسازی کرم از کود، درجه­بندی کود نیز می­باشد. سرندهای دوار در زمانی که جداسازی کرم از کود ورمی­کمپوست مدنظر باشد استفاده می­ شود و دارای منافذ مختلفی می­باشد که شماره­بندی شده می باشند. زمانی که کود نیازمند به انجام سرند سرند باشد رطوبت کود بسیار حائز اهمیت است.
نمونه ­ای از سرند دوار در شکل۲- ۱۰نشان داده شده است.