آیا این اوراق از نظر اقتصادی کارا است؟ این پرسش از جهات گوناگون قابل بررسی است. نخست این که صکوک می‌تواند ابزاری کارا برای کنترل نقدینگی باشد. بانک مرکزی می‌تواند در عملیات بازار باز به خرید و فروش اوراق صکوک منتشر شده دولت بپردازد. به نظر می‌رسد که این کار مناسب تر از انتشار اوراق مشارکت باشد، زیرا صکوک همانند اوراق مشارکت نیست که نقدشوندگی بالایی داشته باشد و به همین دلیل ابزار کاراتری برای کنترل نقدینگی است. همچنین بانک مرکزی خود نمی تواند اقدام به انتشار اوراق صکوک کند و فقط می‌تواند اوراق صکوک دولتی را خرید و فروش کند که از این جهت هم انحرافی که در اوراق مشارکت اتفاق افتاده است دیگر روی نخواهد داد.
به علاوه، صکوک می‌تواند ابزاری کارا برای سرمایه گذاری باشد. رفتار قیمتی صکوک متفاوت از اوراق قرضه متعارف است، به همین دلیل اگر در یک سبد سرمایه گذاری قرار گیرد، هم به دلیل تنوع سازی و هم به دلیل رفتار قیمتی متفاوت، ریسک را کاهش می‌دهد. این موضوع مورد نظر همه سرمایه گذاران قرار می‌گیرد. همچنین، اوراق صکوک وسیله ای مناسب و در دسترس برای هدایت نقدینگی سرگردان جامعه به سوی سرمایه گذاری مولد است.
فصل پنجم
نتیجه گیری و پیشنهادات
۵-۱- مقدمه
در این پایان نامه بیان شد که سرمایه و نحوه تامین آن یکی از مباحث مهم اقتصاد مالی است و یکی از راه های تامین مالی تبدیل به اوراق بهادار کردن دارایی ها است و یکی از ابزارهای مهم این کار استفاده از اوراق قرضه می‌باشد. اوراق قرضه در ایران به دلایل شرعی و قانونی نمی تواند مورد استفاده قرار گیرد، بنابرین باید جایگزین هایی برای آن یافت. یکی از این جایگزین های مورد استفاده اوراق مشارکت است که نقایص و کاستیهای آن به اختصار مشخص گردید و گفته شد که یکی از جایگزین های دیگر که می‌تواند مورد استفاده قرار گیرد، اوراق صکوک و به ویژه صکوک اجاره می‌باشد. این اوراق نیز معرفی و ویژگی های آن و همچنین تاریخچه ای از استفاده این اوراق به وسیله سایر کشورها بیان شد. طی سال های اخیر، گسترش بازارهای صکوک با سرعت قابل توجهی صورت گرفته است. از حدود دو دهه قبل، آکادمی فقه در سازمان کنفرانس اسلامی، انتشار ابزارهای مالی اسلامی با درامد ثابت را مطرح کرد. این آکادمی در توسعه صنعت خدمات مالی اسلامی نقش بسیار مهمی را ایفا نموده است. با این حال، حدود ۱۲ سال طول کشید تا بالاخره در سال ۲۰۰۰ ابزار صکوک طراحی و منتشر شد. علت این تأخیر نیز فقدان بازار سرمایه اسلامی و عدم نوآوری در طراحی ابزارهای مالی با درامد ثابت منطبق بر شریعت اسلام بوده است.
توسعه و رونق بازار صکوک در گرو استاندارد کردن و هماهنگی ساختار اوراق بهادار اسلامی با استاندارد اوراق بهادار جهانی است. جهت دستیابی به این امر، ملزومات زیر بنایی شامل: ایجاد چارچوب قانونی و نیز ایجاد نهادهای پشتیبان ضروری است. مقررات جهان اسلام بدون شک از ورود صکوک به بازار استقبال می‌کند و این محصول جدید به فرایند شکل دهی بازار از طریق جمع آوری پس اندازهای خصوصی و هدایت آن به سمت فرصت های سرمایه گذاری کمک کرده و منجر به عمیق شدن بازار سرمایه خواهد شد.
با توجه به مزایای این اوراق، طراحی صکوک متنوع و بازار ریسک و بازدهی متفاوت، نقش بسیار مهمی در گسترش بازار صکوک دارد، همچنین از آنجا که در دنیای بازار سرمایه فعلی، سرمایه گذاران تنها به سمت اوراقی می‌روند که وضعیت آن ها توسط مؤسسات رتبه بندی معتبر بین‌المللی مشخص شده باشد، فراهم کردن امکان رتبه بندی اوراق بهادار اسلامی در گسترش بازار آن کمک شایانی می کند.
ایجاد و انتشار ابزارهای مالی اسلامی از جمله صکوک و توسعه بازار اولیه و ثانویه آن می‌تواند در مدیریت نقدینگی بانک ها نقش بسزایی داشته باشد. همچنین صکوک می‌تواند جهت تامین مالی پروژه های دولت نیز مناسب بوده و از صکوک اجاره و استصناع جهت تامین مالی پروژه های عمرانی دولت استفاده کرد، همچنین بر روی سیاست های پولی و مالی تاثیر گذاشته و سبب کارایی این سیاست ها باشد.
۵-۲- نتایج تحقیق
نتایج به دست آمده در این مطالعه نشان می‌دهد که:
-
- صکوک ابزاری جدید، آزمون شده و مناسب برای فرایند تامین مالی، هم برای شرکت های دولتی و هم برای شرکت های غیر دولتی، است.
-
- صکوک می‌تواند به عنوان ابزاری مکمل و یا جانشین اوراق مشارکت برای کنترل نقدینگی باشد.
- صکوک ابزاری قانونی، مقبول و کارا است که امکان به کارگیری آن در ایران فراهم است، هر چند احتیاج به فراهم کردن زیر ساخت هایی دارد که به طور خلاصه عبارتند از:
-
- استاندارد کردن دارایی های مورد استفاده در صکوک و فرایند ارزیابی آن ها
-
- تسهیل امور مربوط به انتشار و رتبه بندی اوراق صکوک و ایجاد مؤسسات رتبه بندی
- ایجاد بازار ثانویه مناسب برای خرید و فروش اوراق صکوک و تسهیل نقد شوندگی آن ها
بنابرین دولت می‌تواند با یک برنامه ریزی مناسب و با زمینه سازی برای استفاده از این ابزار جدید مالی، گام مهمی در اجرای قانون بانکداری بدون ربا بردارد. همچنین استفاده از این ابزار جدید مالی می‌تواند برطرفکننده بسیاری از مشکلات مربوط به تامین مالی بنگاه های اقتصادی باشد، که همه این موارد از وظایف ذاتی دولت اسلامی برای نیل به توسعه ای پایدار می‌باشد.
۵-۳- پیشنهاد برای تحقیقات و پایان نامه های آینده
-
- بررسی و مطالعه علمی در جهت شناسایی انواع کاربردی صکوک و جایگاه و زمینه مورد نیاز آن
-
- تسهیل امور مربوطه به انتشار و رتبه بندی اوراق صکوک و ایجاد مؤسسات رتبه بندی
-
- ایجاد بازار ثانویه مناسب برای خرید و فروش اوراق صکوک و تسهیل نقد شوندگی آن ها
