۲-۱ – مفهوم چندرسانهای:
۲-۱-۱ – تعریف چندرسانهای
چندرسانهای تلفیقی از دو یا چند شکل رسانهای که برنامهی آموزشی را عرضه می کند. برخی تعامل را یک ویژگی مهم برای چندرسانهای های آموزشی و آن را یک کیوسک اطلاعاتی متقابل دانسته اند. از چندرسانهایها برای به کارگیری نظریات آموزشی گوناگون میتوان استفاده کرد (ذوفن، ۱۳۸۸)[۵].
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت nefo.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))
در سال ۱۹۴۶، ادگارددیل الگویی را برای یادگیری به وجود آوردند که به “مخروط تجربی” معروف شد که الگو پیوستاری است از تجارب مستقیم هدفدار در قاعده مخروط که یادگیرنده را مستقیما درگیر میسازد تا علائم گفتاری که در نوک مخروط قرار دارد و یادگیرنده به طور فعال تنها مشاهده گر آنهاست. وقتی ادگار دیل مدل خود را عرصه کرده جای چندرسانهایها خالی بود، ولی میتوانستند به خوبی در قسمت وسط مخروط قرار گیرند.
نمودار۲-۱، مخروط تجربی، ذوفن
اصطلاحات چندرسانهای و رسانههای تقاطعی چند سال بعد، یعنی در سال ۱۹۵۰ وقتی متخصصان آموزشی انواع متعدد رسانه را برای حمایت از یکدیگر و افزایش تاثیرات یادگیری پیشنهاد کردند، مطرح شد. بیش از ۵۰ سال است که محققان آموزشی یادآوری می کنند که اگر افراد در امر یادگیری خود درگیر باشند بهتر میآموزند، و هر چه بیشتر حواس یادگیرنده در کسب اطلاعات به کار گرفته شود یعنی کل فرد درگیر باشد میزان یادگیری نیز افزایش مییابد بنابراین اگر فناوریهای چندرسانهای تجارب صحیح و تعاملی چندرسانهای را در اختیار یادگیرندگان قرار دهند، میتوانند به معلمان در بهبود کیفیت و گیرایی و جذابیت آموزش کمک کند (همان منبع،۱۳۸۸)[۶].
واژهی چندرسانهای از سال ۱۹۵۰ میلادی به بعد مطرح و تلاش شد با ترکیب چندین رسانه، کیفیت آموزش بالا رود (هینیچ[۷]، ۱۹۹۳) و این امکانات اجازهی پیشروی، تعامل، آفرینندگی و ارتباط بهتر کاربرد نرمافزار را به آسانی میدهد (هافستتر[۸]، ۱۹۹۶).
اصطلاح چندرسانهای به ارائه مطالب از طریق کلمات و تصاویر اطلاق می شود. منظور از “کلمه” ارائه مطالب به صورت کلامی است. استفاده از متون گفتاری یا نوشتاری مصداق این شیوه میباشد. منظور از تصویر، ارائه مطالب در قالب تصاویر است. استفاده از تصاویر ثابت همچون نمودار، عکس یا نقشه و استفاده از تصاویر متحرک مانند انیمیشن یا فیلم ویدئویی از شیوه های ارائه تصویر میباشد (مایر۲۰۰۵ ترجمهی موسوی،۱۳۸۴،ص۳).
مفهوم چندرسانهای به استفاده از چندین رسانه شامل متن، گرافیک، صدا، تصاویر ثابت ویدئویی بر میگردد (هینیچ و همکاران،۱۹۹۳). بنابراین استفاده از حس شنیداری در کنار سایر حواس کمک مناسبی برای کمبینایان خواهد بود. مایر (۲۰۰۱) اعتقاد دارد دلیل منطقی ارائه چندرسانهای یعنی ارائه مطالب در قالب کلمات و تصاویر را به کارگیری کل ظرفیت شناختی انسان برای پردازش اطلاعات میداند. پژوهشها نشان داده اند که آموزش مبتنی بر چندرسانهای می تواند به درک مطلب و یادداری دانش آموزان کمک کند (ویب و آنتا[۹]، ۲۰۰۸).
مایر[۱۰] و مورنو[۱۱] (۲۰۰۳)، یادگیری چندرسانهای را به عنوان یادگیری از واژگان ، تصاویر و آموزش چندرسانهای را به عنوان ارائه واژگان و تصاویر با هدف تقویت یادگیری تعریف کرده اند. براساس تصمیم گیری در مورد نحوه طراحی پیامهای چندرسانهای بازتاب دهنده استنباط و برداشت بنیادی از چگونگی یادگیری انسان است. سه فرضیه اساسی درباره ی نظریه شناختی یادگیری چندرسانهای مطرح شده است که عبارتاند از:
-
- فرضیه کانال دوگانه:[۱۲] مطابق این نظریه انسان برای پردازش اطلاعاتی که به شکل مواد دیداری و شنیداری ارائه شده، کانال جداگانه و مجزایی را در اختیار دارند. هنگامی که مطالب (مثالهای تصویری، انیمیشن، ویدئو و متون) در معرض چشمهای فراگیران قرار میگیرند، آنان این مطالب را در کانال دیداری خود پردازش می کنند و همگامی که مطالب در معرض گوشهای فراگیران قرار می گیرند (اصوات غیر کلامی و گفتارها)، آنان این موارد را در کانال شنیداری خود پردازش می کنند. مفروضه ی کانال دوگانه، روندی طولانی را در روانشناسی شناختی طی کرده و در حال حاضر نیز با نظریه رمزگذاری دوگانه پایویو (کلارک و پایویو، ۱۹۹۱، پایویو، ۱۹۸۶) و الگوی حافظه ی فعال بدلی همخوانی دارد (بدلی، ۱۹۸۶،۱۹۹۲،۱۹۹۹، به نقل از مایا، ترجمه ی موسوی ، ص ۵۳)
-
- فرضیه ظرفیت محدود[۱۳]: این فرضیه حاکی از آن است که انسان در میزان اطلاعاتی که می تواند در هر کانال و در یک زمان واحد پردازش کنند، محدودیت دارند. فراگیر با دیدن مثال تصویری یا انیمیشن قادر خواهد بود تنها چند مورد از آن تصاویر را در هر مقطع زمانی در حافظه فعال خود ضبط کند و این تصاویر ذهنی تنها قسمت هایی از مطالب ارائه شده را انعکاس خواهند داد.
-
- فرضیه پردازش فعال[۱۴]: براساس فرضیه پردازش فعال انسانها در پردازش شناختی برای ایجاد یک بازنمایی ذهنی منسجم و فهم پذیر از تجارب خود به صورت فعالانه درگیر میشوند. این پردازش شناختی فعال شامل: توجه، سازماندهی اطلاعات وارد شده و یکپارچهسازی اطلاعات با دانش قبلی یادگیرنده میباشد. به طور مختصر انسانها به عنوان پردازشگرانی فعال و آگاه به دنبال درک برنامه های چندرسانهای هستند.
۲-۱-۲- رسانه ها و موقعیتهای یاددهی – یادگیری
در هر جریان عام ارتباطی، رسانههای مناسب سهم عمدهای، در تسهیل انتقال پیام بین فرستنده و گیرنده دارد و وظایف مهم رسانههای آموزشی عبارتاند از:
-
- برقراری ارتباط موثر: رسانههای یاددهی – یادگیری با انتقال پیام، ارتباط بین معلم و شاگرد را ممکن میسازند.
-
- ایجاد انگیزه یادگیری و کمک به تداوم آن: وجود انگیزه سبب فعالیت داوطلبانه و درگیری مستقیم یادگیرنده در جریان یادگیری می شود و امکان دستیابی وی به اهداف آموزشی را افزایش میدهد.
-
- شکلدهی تجارب یادگیری دست اول و یا نزدیک به آن: یادگیری موضوع به صورت تجارب مستقیم باعث یادگیری بیشتر می شود لیکن گاهی تجربه مستقیم امکان پذیر نیست. در این موارد، رسانههای یاددهی- یادگیری شرایطی نسبتا نزدیک به آن تجربه دست اول را برای فراگیران فراهم میسازند.
-
- شکلدهی یادگیری سریعتر، عمیقتر و پایدارتر: استفاده از رسانه هاییاددهی- یادگیری مناسب، سبب می شود که شاگردان مفاهیم غامض و پیچیده را آسانتر و سریعتر دریافت و درک کنند. رسانه ها دو کار دیگر نیز انجام می دهند، ضمن اینکه حسهای بیشتری از شاگردان را به کار میگیرند، در شرایط یادگیری نیز تنوع ایجاد می کنند. این امر سبب تثبیت یادگیری و حفظ و بقای آموخته ها به مدت طولانیتر می شود.
-
- صرفهجویی در زمان آموزش و یادگیری: معلمان با بهره گرفتن از رسانه های یاددهی- یادگیری، میتوانند مفاهیم مورد نظر را در مدت کمتری آموزش دهند و یا در مدت زمان مشخص مفاهیم بیشتری را به شاگردان بیاموزند.
-
- انطباق با هوشهای چندگانه: نظریه هوشهای چندگانه[۱۵] گاردنر توانمندی مهم ذهن موسوم به “هوش” را پدیدهای چند وجهی و قابل تغییر و توسعه میداند. او از حداقل نه هوش متفاوت سخن به میان آورده و معتقد است که هر کس در یک یا چند تا از این هوش ها از موهبتهای ویژه برخوردار است و اگر فعالیتهای آموزشی در انطباق با این هوشها صورت گیرند کارایی یادگیری از افزایش قابل ملاحظهای برخوردار خواهد بود.
-
- شکلدهی تجارب یادگیری ناممکن: امکان کسب تجاربی که به شیوه مستقیم و دست اول امکان پذیر نیست (امیر تیموری، ۱۳۹۰).
۳-۱-۲- شیوه های استفاده از چندرسانهای در آموزش:
از چندرسانهایها میتوان به شیوه های گوناگونی در آموزش استفاده کرد. لینچ استفاده از چندرسانهایها را به سه روش امکان پذیر میداند که عبارتاند از:
ارائه و نمایش: در این شیوه معلم می تواند از چندرسانهایها برای ارائه دیداری- شنیداری مطالب کمک بگیرد. در این حالت چندرسانهایها شکل مدرن و نوین رسانههای دیداری- شنیداری خواهند بود.
یادگیری مشارکتی: هنگامی که دانش آموزان به صورت گروهی کاری می کنند، استفاده از چندرسانهایها و روابط بین اعضای گروه را تسهیل می کند.
یادگیری انفرادی: در این صورت دانش آموزان میتوانند به صورت انفرادی و مستقل به یادگیری بپردازند. تعاملی که بین کاربرد نرم افزار ایجاد می شود و امکانات چندرسانهای یادگیرنده را راهنمایی می کند و یادگیری او را سبب می شود (رضوی، ۱۳۷۹).
۲-۱-۴- روش های طراحی چندرسانه ایهای آموزشی:
امروزه بزرگترین چالش تولیدکنندگان چندرسانهای به منظور کاربرد بهینه، این است که چگونه مسیریابی[۱۶] مناسبی را طراحی می کنند، به گونه ای که کاربرد متن، گرافیک، تصویر و صدا را تسهیل و تسریع نمایند.
۵ روش مختلف کاربردی برای طراحی چندرسانه ایها وجود دارد که عبارتند از:
الف) روش خطی[۱۷]: ساده ترین نوع، طراحی به روش خطی است. در این روش وقتی کاربر دکمه ی موس را فشار میدهد، اطلاعات ظاهر می شود و به صورت پشت سر هم نمایش داده می شود. در این روش فراگیر می تواند در طول برنامه به عقب و جلو حرکت کند و مطالب جدید یا قبلی را مشاهده نماید.
ب) فهرست[۱۸]: در این روش ابتدا فهرستی به فراگیر نمایش داده می شود که هر کدام از قسمت های این فهرست به صورت فرامتن میباشد که با کلیک فراگیر به صفحه مورد نظر رفته و با کلیک کردن دکمهای به صفحهی فهرست بر میگردد.
ج) سلسله مراتبی[۱۹]: در این روش فراگیر از یک فهرست به مطلب دیگری منتقل می شود و قدرت انتخابهای بیشتری را به فراگیر میدهد. در قرار دادن تعداد فهرستها محدودیتی وجود ندارد.
د) شبکه[۲۰]: از پیچیدهترین و جالبترین طرح ها، شبکه است و در آن هر گزینهای از چندین جهت به گزینه های دیگر مرتبط می شود.
و) پیوندی[۲۱]: در طراحی پیشرفتهی چندرسانهای، معمولا بیش از یک الگوی طراحی استفاده می شود و هر کدام از الگوهای ذکر شده، در جای مناسب کاربرد دارند. به عنوان مثال در یک شبکه پیچیده و پیشرفته ممکن است، فهرستی از تصاویر وجود داشته باشد که فراگیر بتواند در میان آنها، به عقب و جلو حرکت کند. وقتی فراگیر به انتهای لیست برسد، طرح شبکه ای مسیرهای بیشتری را فراهم می کند. به طرحهایی که از ترکیب این الگوها تشکیل شده باشد، طرح پیوندی میگویند (به نقل از شاه جعفری، ۱۳۸۲).
۲-۱-۵- عواملی که در انتخاب رسانه ها موثرند:
-
- هدفهای آموزشی
-
- ویژگیهای دانش آموزان
-
- فنون تدریس
-
- محرکهای مورد نیاز موضوع درسی
-
- شرایط عملی
