یادگیرندگان و مدرسان به طور قابل توجهی افزایش یافته است؛ با این وجود، نه تنها افت تحصیلی دانشجویان کاهش نیافته است بلکه در برخی از پژوهشها، برخلاف انتظار با گذشت زمان میزان آن نیز بیشتر شده است (نگاه کنید به: پارک و چوئی[۱۰]، ۲۰۰۹).
مشکل افت تحصیلی در یادگیری الکترونیکی به دلایل مختلفی حائز اهمیت است و یکی از مهمترین دلایل اهمیت این مقوله، تضمین کیفیت یادگیری الکترونیکی و ارتقاء اثربخشی و کارآمدی این نوع آموزش نوپا است. افت، ترک تحصیل یا تکرار پایهها هزینه های قابل توجهی بر مؤسسات آموزشی تحمیل می کند و از طرفی در صورتی که به ترک تحصیل منجر شود، معنایی جز اتلاف وقت و سرمایه نخواهد داشت.
افت تحصیلی در آموزشهای از راه دور از دیر باز، کانون توجه پژوهشگران این حوزه بوده است. برخی مواقع متخصصان و نظریهپردازان آموزش از راه دور به دلیل افت تحصیلی بالا در این نوع از آموزشها مورد انتقاد واقع شدهاند، این پدیده و کاهش آن نیز به عنوان یکی از چالشهای پیش روی آموزشهای برخط مطرح است (رکدال[۱۱]،۲۰۰۴). به زعم برگ و هانگ[۱۲] (۲۰۰۴) بیش از ۷ دهه است که مقوله ماندگاری دانشجو با جدیت پژوهش می شود. این پژوهشها منجر به نتایج مفیدی در زمینه عوامل زمینه ساز و مرتبط با ماندگاری، شده است. تحقیقات مربوط به ماندگاری دانشجو بر مواردی از قبیل: نرخ دانشآموختگی، الگوهای ماندگاری دانشجو، الگوهای رفتاری فرسودگی دانشجو، روندهای تاریخی و عوامل روانی مرتبط با ماندگاری، متمرکز بوده است. محققان این حوزه در تلاشهایشان ابزارها و مدلهایی برای تبیین، سنجش و پیش بینی افت تحصیلی ارائه کرده اند. با وجود قدمت زیاد پرداختن به افت تحصیلی در آموزشهای حضوری، پرداختن به این مقوله در آموزشهای از راه دور، خیلی جدید نیست. نمونه اولین مدلهایی که به مقوله افت تحصیلی در آموزش از راه دور پرداخته است، مدل بوشیر[۱۳] (۱۹۷۳) است (بوشیر،۱۹۷۳ به نقل از برگ و هانگ،۲۰۰۴). این در حالی است که به این مسئله در آموزشهای الکترونیکی کمتر پرداخته شده است.
( اینجا فقط تکه ای از متن پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )
راحتترین استدلال برای تحلیل علت افت تحصیلی این است که دانشجو درس نمیخواند؛ هر کس درس نخواند مشروط می شود. هر چند این اصل ساده صادق است اما بیانگر عمق مسئله نیست. در علت شناسی این پدیده تحلیل سادۀ دیگر، این است که مدرس، خوب نتوانسته است محتوا را تدریس نماید به عبارتی روش تدریس مدرس خوب نبوده است و یا تحلیل دیگر می تواند این باشد که محتوای درس به اندازهای سخت بوده که دانشجویان آنرا نفهمیدهاند. در مورد اول، مشکل افت تحصیلی ناشی از یادگیرنده و در مورد دوم به مدرس و در مورد سوم به محتوا نسبت داده شده است. پژوهشهای فراوانی برای شناسایی علل افت تحصیلی دانشجویان در آموزشهای از راه دور و متعاقب آن در آموزشهای الکترونیکی صورت گرفته است. در این بخش در راستای بیان مسئله و تبیین پیچیده بودن عوامل مرتبط با افت تحصیلی دانشجو، چند نمونه پژوهشی گزارش خواهد شد و در فصل دوم، پیشینه پژوهشها تشریح خواهد شد. در یکی از اولین پژوهشهای نظاممند، علل افت آموزش از راه دور اینگونه گزارش شده است:
کمبود زمان: کار وقت زیادی از دانشجویان را میگیرد.
دلایل مادی.
تغییر اساسی در برنامه های آینده.
مریضی.
مسائل شخصی.
نارضایتی از شرایط تحصیلی و زندگی.
رفتن به سربازی.
دلایل شخصی و خصوصی.
ازدواج.
سخت بودن دروس (رکدال، ۱۹۷۲).
در پژوهش دیگری که مستقیماً به علل افت تحصیلی دانشجویان در یادگیری الکترونیکی پرداخته شده است، علل زمینه ساز آن اینگونه گزارش شده است:
عدم زمان کافی.
عدم وجود انگیزه.
طراحی ضعیف دروس.
عدم برخورداری از مدرسان توانمند (فرانکولا[۱۴]،۲۰۰۱).
برخی در تحلیل علل مرتبط با موفقیت تحصیلی دانشجویان به نقش عوامل روانشناسانه چون سبک یادگیری[۱۵]، مرکز کنترل[۱۶] و … پرداختهاند. به عنوان مثال در پژوهشی اثر مرکز کنترل (درونی/ بیرونی) بر بهبود عملکرد یادگیری زبان در آموزش مبتنی بر وب بررسی شده است. نتایج این بررسی حاکی ست، عملکرد و خودکارآمدی دانشجویان با مرکز کنترل درونی به مراتب بهتر از دانشجویان با مرکز کنترل بیرونی بوده است (چانگ و هو[۱۷]، ۲۰۰۹).
همانگونه که از نمونه پژوهشهای انجام شده متوجه میشویم، عوامل متعدد زیرساختی، شبکه ای، فرهنگی، روانی و اجتماعی زمینه ساز موفقیت و عدم موفقیت دانشجو در یادگیری الکترونیکی است. جهانی بودن پدیده افت تحصیلی از یک طرف و مشکلاتی چون موانع زیر ساختی و فرهنگی یادگیری الکترونیکی؛ این پدیده را در ایران تشدید می کند. مسئلهای که پژوهش حاضر بر آن متمرکز شده، شناسایی عوامل مرتبط با افت تحصیلی و شناسایی عوامل پیش بینی کننده موفقیت دانشجویان در تحصیل الکترونیکی است. علاوه بر این، پژوهش حاضر در صدد ارائه مدلی مبتنی بر هوش مصنوعی است. با این هدف که مدل هوشمند بتواند موفقیت دانشجو را با دقت بیشتری پیش بینی کند. این توان پیش بینی، برای دانشجویان الکترونیکی به عنوان یک سیستم هشدار عمل کرده و دانشجو می تواند با پیش بینی وضعیت خود، برای مواجه شدن و به حداقل رساندن ریزش تدارک لازم را ببیند. از طرفی، برای مدیران و تصمیم گیران این امکان را فراهم می آورد تا برای دانشجویان در معرض خطر، خدمات حمایتی آموزشی، مشاورهای فراهم آورند و خطر ریزش آنان را به حداقل ممکن برسانند؛ در بحث اهمیت تحقیق بیشتر به این قضیه خواهیم پرداخت.
۱-۳ اهمیت و ضرورت تحقیق
افت تحصیلی، ترک تحصیل، مشروطی دانشجویان، انصراف و ناتمام گذاشتن تحصیل، مفاهیمی هستند که هر نظام آموزشی اعم از دانشگاه، مدرسه، موسسههای کارآموزی و… به نحوی با آن آشنا هستند. این پدیده هر چند برای هر نظام آموزشی اعم از نظامهای متداول و الکترونیکی طبیعی است اما وقتی میزان آن افزایش مییابد به یکی از بزرگترین معضلات موسسۀ آموزشی تبدیل شده و دلیلی بر ناکارآمدی آن خواهد بود. این امر در بازار رقابتی منجر به از دست رفتن مشتری و ورشکستگی موسسۀ آموزشی خواهد شد. در نظامهای نوپا، چون آموزشهای الکترونیکی این معضل باعث زیر سئوال رفتن کل آن خواهد شد و پذیرش همگانی آن را به عنوان یک قالب آموزشی زیر سئوال خواهد برد.
هر چند کمتر دانشگاهی میزان افت تحصیلی در یادگیری الکترونیکی را گزارش مینماید؛ در پژوهشهای پراکنده، اعداد و ارقام متفاوتی گزارش شده است. برخی، نرخ ماندگاری در آموزشهای مبتنی بر وب را ۱۰ تا ۲۰ درصد کمتر از آموزشهای متداول گزارش کردهاند (دوهرتی، ۲۰۰۶). در جدول ۱‑۱ به عنوان نمونه، نرخ افت تحصیلی در سیستم یادگیری الکترونیکی تک درس، کارآموزیهای مبتنی بر وب و دوره های کاملاً الکترونیکی، گزارش شده است. برخی تحقیقات میزان افت را به صورت مقایسه ای با آموزش حضوری گزارش نموده اند، برخی نیز به افت تحصیلی در آموزشهای متداول نپرداختهاند از این رو خانه مربوطه در جدول ۱‑۱ خالی است.
جدول ۱‑۱:آمار مقایسه ای افت تحصیلی در آموزش الکترونیکی
نوع سیستم آموزشی بررسی شده
آموزش حضوری
آموزش الکترونیکی
منبع
تک درس برخط
۸%
۱۸%
لوی[۱۸] (۲۰۰۷)
دروس برخط
۲۵%
۴۸%
ردفیلد[۱۹](۲۰۰۴)
دروس برخط
۱۹%
۲۰%
بسیج[۲۰](۲۰۰۵)
دروس برخط