۲-۴-۴ خسارت کودهای فسفاته
مصرف بیرویه کودهای شیمیایی فسفاته، علاوه بر هزینه گزافی که بر کشاورز تحمیل میکند، دارای اثرات زیانباری هستند که میتوان به موارد زیر اشاره کرد (یسکاوا وبگذویج، ۲۰۰۹).
- مسمومیت ناشی از استفاده زیاد از این عنصر که در اثر جذب بیش از حد آن اتفاق میافتد و باعث بالا رفتن غلظت این عنصر در بافتهای گیاهی و به هم خوردن تعادل عناصر غذایی میشود.
- کاهش کمیت و کیفیت محصول
- تجمع بور و کادمیوم و سایر فلزات سنگین در گیاه
- کاهش جذب مس، آهن، روی و سایر ریز مغذیها توسط ریشه
- تخریب ساختمان خاک
کادمیوم (Cd) عنصری مهم و آلاینده محیط زیست است. که به دلیل اثر سوء متعدد در گیاهان و انسان توجه زیادی را به خود جلب نموده است. این عنصر از طریق مواد غذایی وارد بدن شده و فعالیت آنزیمی بدن را مختل میکند و جز مواد سرطانزا گروهبندی میشود (ملکوتی، ۱۳۸۷). یکی از منابع مهم آلودگی خاکهای زراعی با کادمیوم مصرف کودهای فسفری است زیرا اکثر سنگهای فسفات که برای ساخت کود مورد استفاده قرار میگیرند، دارای کادمیوم بالایی هستند (کریمیان، ۱۳۷۷). الفتی و همکاران (۱۳۸۳) غلظت کادمیوم در کودهای فسفری را ۲ تا ۱۵۶ میلیگرم در کیلوگرم گزارش نمودند و اظهار داشتند بیش از ۶۰ درصد کادمیوم سنگ فسفات در سوپر فسفات تریپل باقی میماند.
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت nefo.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))
۲-۴-۵ تاثیر فسفر بر عملکرد و اجزای عملکرد
فسفر از عناصر اصلی مورد نیاز گیاه بوده و یکی از مهمترین عناصر در تولید محصول، تشکیل بذر، کربنگیری گیاه، کاهش زمان رسیدن محصول و استحکام بیشتر ساقه غلات موثر است (کریمیان، ۱۳۷۷). کلسیم و فسفر برای رشد مریستمهای گیاه و گرهها اهمیت اساسی دارند به طوری که میتوان گفت رشد بقولات و تثبیت نیتروژن در آنها وابستگی زیادی به میزان فسفر دارد (آندریو و جانسون[۳۵]، ۱۹۷۶ ). فسفر با افزایش شاخص سطح برگ و تولید ماده خشک در گیاه و حفظ سطح فعال فتوسنتزی طی گلدهی منجر به افزایش ذخیره مواد پرورده برای گلها و غلافهای در حال رشد میشود و لذا عملکرد دانه را افزایش میدهد (راتک و همکاران[۳۶] ، ۲۰۰۰).
مطالعات نشان میدهد که باقلا نسبت به فسفر واکنش مثبتی نشان میدهد. تارک و تاواها[۳۷] (۲۰۰۲) با کاربرد سطوح مختلف فسفر (۰، ۵/۱۷، ۳۵، ۵/۵۲ کیلوگرمP2O5 در هکتار) بالاترین عملکرد را در سطح ۵/۵۲ کیلوگرم به دست آوردند و گزارش دادند که باقلا واکنش خوبی به کاربرد فسفر از خود نشان میدهد و علاوه بر عملکرد، اجزای عملکرد شامل، وزن صد دانه، تعداد دانه در غلاف، طول غلاف، تعداد غلاف در بوته به طور معنیداری با کاربرد کود فسفره در مقایسه با عدم کاربرد آن افزایش مییابد.
بولاند و همکاران[۳۸] (۲۰۰۱) کاربرد کود فسفره (سوپرفسفات) و نحوه پخش کردن آن (تزریقی و نواری) را در گیاه باقلا مورد بررسی قرار دادند، به طوریکه نتایج آنها نشان داد که عملکرد ماده خشک و عملکرد بذری گیاه در پاسخ به افزایش کود فسفر بکار برده شده افزایش یافته ولی تحت تاثیر نحوه پخش کردن آن قرار نگرفت. به منظور تعیین مناسبترین میزان کود فسفر و نیتروژن بر روی رقم زهره از سال ۱۳۶۸ تا ۱۳۷۰ آزمایشی به صورت فاکتوریل با ۴ سطح کود فسفر موسسه تحقیقات آب و خاک کشور انجام شد که نتایج آن نشان داد سطوح مختلف کود فسفر اثر معنی داری بر روی عملکرد و اجزای عملکرد باقلا دارد. ایراننژاد و همکاران (۱۳۸۳) در آزمایشی که بر عملکرد اسپرس با بهره گرفتن از سطوح مختلف کودهای نیتروژن و فسفره انجام دادند اظهار داشتند که تیمارهای نیتروژن و فسفر بر روی کلیه صفات عملکرد وزن خشک و تر (کیلوگرم در هکتار) بطور معنیداری در سطح احتمال خطای ۱ درصد موثر بوده ولی بر روی ارتفاع گیاه (سانتیمتر) اثر معنیداری نداشت. در آزمایشی دیگر بر روی سورگوم با تیمارهای دور آبیاری و کود فسفره انجام دادند اظهار داشتند که بیشترین عملکرد دانه به میزان ۷ تن در هکتار از تیمار شاهد (بدون استرس خشکی) و به همراه ۵۰% نیاز کود شیمیایی (آمونیوم فسفات) بدست آمد (خلیلی و همکاران، ۲۰۱۰). جنوبی (۱۳۸۵) با ارزیابی تاثیر فسفر در شرایط کم آبی به این نتیجه رسید که فسفر بر رشد رویشی گیاه سویا و عملکرد دانه آن موثر بوده و افزایش مصرف فسفر از طریق افزایش تعداد دانه و وزن هزاردانه سبب افزایش عملکرد سویا شد، اما بر میزان روغن و پروتئین دانه آن تأثیری نداشت. نتایج مطالعات لویس و هاوترون[۳۹] (۱۹۹۶)، بولاند و همکاران (۲۰۰۱)، لیبن و همکاران[۴۰] (۲۰۰۱)، آدامو و همکاران[۴۱] (۲۰۰۵) همگی نشان دهنده افزایش عملکرد باقلا با افزایش مقدار فسفر در خاک است.
جمع بندی
با توجه به مسأله گرم شدن جهانی زمین، افزایش تحمل به تنش گرما ضرورتی بیشتر مییابد. عوامل آب و هوایی و اقلیمی نقش بسیار اساسی در رشد و توسعه گیاهان دارند و از دسته متغیرهای غیرقابل کنترل و اثرگذار بر کشاورزی محسوب میشوند. آستانه تحمل گیاهان در رابطه با هر یک از پارامترهای هواشناسی محدود است و هر گونه ناهنجاری در این پارامترها میتواند به صورت مستقیم و غیرمستقیم بر تولیدات کشاورزی اثرات قابل ملاحظهای بگذارد. در این میان تنشهای گرمایی از مهمترین پدیدههای زیان بخش است که مشکلات بسیاری را برای محصولات ایجاد میکند. فتوسنتز و تنفس دو پدیده حیاتی هستند که بیش از هر فرایند دیگری به تغییرات دمای هوا واکنش نشان میدهند شاید خسارت ناشی از محدود شدن جغرافیایی محصولات زراعی بر اثر عدم تناسب گرمای محیط برای آنها، کمتر از افت محصول در اثر تنشهای گرمایی نباشد. در سایه این اثرات و نیز اثرات آتی تنش گرما است که تحقیقات مستمر برای روشهای افزایش مقاومت به گرما توجیهپذیر میشود. با این حال نتایج یافتهها گویای این مطلب است که با تاخیر در زمان کاشت، افزایش میانگین درجه حرارت فصل رشد، تسریع مراحل رشد و نمو گیاه یعنی رشد زایشی و دوره پر شدن دانه با دمای بالا و در نتیجه وقوع تنش گرمایی آخر فصل، باعث کاهش عملکرد گیاه میشود که برای مقابله با این مشکل میتوان با اعمال مدیریت صحیح تغذیه گیاهی و انتخاب تاریخ کاشت مناسب اثرات مضر تنش در گیاه باقلا را کاهش داد. از طرفی به منظور رسیدن به حداکثر رشد و تولید بذر مناسب کاربرد کودهای فسفردار بسیار مفید و موثر خواهد بود چرا که در دسترس بودن یون فسفات، باعث مقاومت گیاه در برابر ورس، زودرسی محصول، کیفیت بالاتر، افزایش سرعت نمو گیاهی از سبز شدن تا آغاز گلدهی و گردهافشانی شده، در نتیجه از برخورد گیاه به تنش گرمایی اخر فصل جلوگیری کرده و باعث افزایش عملکرد محصول خواهد شد.
فصل سوم
مواد و روشها
فصل سوم
مواد وروشها
۳-۱ مکان و زمان اجرای آزمایش
این آزمایش در سال زراعی ۹۳- ۱۳۹۲ درمزرعه پژوهشی دانشگاه کشاورزی و منابع طبیعی رامین خوزستان (ملاثانی) واقع در ۳۵ کیلومتری شمال شرقی اهواز با عرض جغرافیای ۳۱ درجه و ۳۶ دقیقه شمالی و طول جغرافیایی ۴۸ درجه و ۵۳ دقیقه شرقی، با ارتفاع حدود ۲۲ متری از سطح دریا اجرا شد. بر اساس آمار هواشناسی بلند مدت، شهر ملاثانی با داشتن متوسط بارندگی سالیانه حدود ۱۶۹ میلیمتر، متوسط درجه حرارت ۲۳ و متوسط حداکثر و حداقل درجه حرارت به ترتیب ۳۶ و ۵/۹ درجه سانتیگراد از لحاظ اقلیمی جزء مناطق خشک و نیمهخشک محسوب میشود. میانگین ماهیانه برخی از پارامترهای هواشناسی منطقه طی دوره رشد باقلا در ملاثانی در سال زراعی آزمایش در جدول ۳-۱ ارائه شده است.
جدول ۳-۱ آمار هواشناسی منطقه مورد آزمایش (سال ۹۳-۱۳۹۲)
ماه‌های
سال
حداکثر دما
(سانتیگراد)
حداقل دما
(سانتیگراد)
میانگین دما
(سانتیگراد)
میانگین رطوبت نسبی
(درصد)
میزان بارندگی
(میلیمتر)
مهر
۳/۳۸
۶/۱۸
۵/۲۷
۳۵
۰
