گفت الاهی پس تو را خواهم مدام

عقـل و تکلیفـم نبایـــــــد والســـلام^[۲۲۲]

انسان‌های عارف همواره محبوب را می‌طلبند و همواره بی‌تاب اویند. سنایی نیز با بیانی شیوا و فصیح خواهان مرتبه قرب و دیدار محبوب است.

یا رب از فضل و رحمت این دل و جـان

مـحرم دیــــد نــام خــود گــــــردان^[۲۲۳]

از غــم مـــــــرگ در زحـــــیرم من

جـــان مـن بــــــاش تـــا نمیــرم من^[۲۲۴]

با تو با جـاه و عقـل و زر چـــه کنم

دین و دنیــــا تــویی دگر چه کنم^[۲۲۵]

در ابیاتی که گذشت سنایی غایت و نهایت خواسته‌هایش را خدا می‌داند و وقتی به مقام قرب رسد، دیگر هیچ چیزی برایش ارزشی نخواهد داشت. با توجه به نمونه‌هایی که از مناجات‌های شاعران بیان شد، می‌توان نتیجه گرفت یکی از خواسته‌ها ودعاهای شاعران فارسی زبان قرب و وصال حق است که آن را از خداوند می‌خواهند؛ زیرا بدون عنایت حق رسیدن به آن محال و غیرممکن است.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

۱-۸-۶٫ شفاعت
قبل از پرداختن به شفاعت از باب انواع دعا، ابتدا معنی لغوی آن را بیان می‌کنیم: شفاعت در لغت به‌معنای خواهش‌کردن، التماس‌کردن، درخواست عفو یا کمک کردن از کسی برای دیگری.^[۲۲۶]
شفاعت در اصطلاح شیعی کمک اولیاء خدا به گنهکارانی است که پیوند ایمانی خود را با خداوند قطع نکرده‌اند؛ بنابراین شفاعت، امید را در دل گنهکاران زنده می‌کند و باعث بازگشت آنها به‌سوی خداوند می‌شود. به‌خلاف نظر عده‌ای که فکر می‌کنند شفاعت باعث گستاخی و جرئت پافشاری و تکرار گناه است، شفاعت یکی از راه‌هایی است که به گناهکاران فرصت داده می‌شود تا از راه خطا بازگردند و با خدای خویش عهد و پیمانی دوباره ببندند. شفاعت باعث می‌شود که افراد پیوند خود را با اولیاء‌الله قطع نکنند و اگر آلوده به گناه شدند، مأیوس نشوند و توبه کنند و با واسطه قراردادن اولیاء الهی به استقبال رحمت واسعه الهی بشتابند. در قرآن کریم آیات متنوعی درباره شفاعت آمده است:
۱. بعضی از آنها شفاعت را نفی می‌کند: «فما تنفعهم شفاعه الشافعین: شفاعت شفاعت کنندگان به جان آنها سودی نمی‌بخشد.»^[۲۲۷]
۲. بعضی از آیات شفاعت را مخصوص خدا می‌دانند: «و ما لکم من دونه من ولی و لا شفیع: هیچ ولی و شفاعت کننده ای برای شما جز او نیست.»^[۲۲۸]
آیاتی از قرآن شفاعت را تنها به اذن خداوند منوط می‌کند؛ یعنی شفاعت در اصل از آن خداست: «من ذا الذی شفع عنده الا باذنه: کیست که نزد او جز به فرمان او شفاعت کند.»^[۲۲۹]
۳.آیاتی هم شفاعت را از آن کسانی می‌داند که به حقانیت الله شهادت داده‌اند: «و لا یملک الذین یدعون من دونه الشفاعه الا من شهد بالحق و هم یعلمون: آنها را که غیر از او می‌خواهد قادر به شفاعت نیستند مگر کسانی که شهادت حق داده اند به خوبی آگاهند.»^[۲۳۰]
و برخی از ستمکاران و کافران که مرتکب اعمالی شده‌اند اصلاً شایسته شفاعت نیستند: «ما للظالمین من حمیم و لا شفیع یطاع: برای ستمکاران دوستی وجود ندارد و نه شفاعت کننده‌ای.»^[۲۳۱]
طبق این آیات که مستقیماً سخن خداوند است، شفاعت وجود دارد چه به‌طور مستقیم از جانب پروردگار باشد چه از جانب افرادی خاص، مانند پیامبران و ائمه اطهار باشد. به هرحال شفاعت و واسطه‌گری برای بخشش گناهکاران وجود دارد، بنابراین امامان در ادعیه شیعه به شفاعت اشاره کرده و به واسطه آنها از خداوند طلب مغفرت و رحمت می‌کنند. بی‌شک ما می‌توانیم بی‌واسطه و مستقیم با پروردگار گفتگو کنیم و از او کمک بخواهیم و خواسته‌‌های خود را مطرح کنیم، هم به صورت ادعیه مأثور و هم به صورت مناجات‌هایی که خودمان با خدای خویش با زبان ساده انجام می‌دهیم. قرآن کریم می‌فرماید: «ما لکم من دونه من ولی و لا شفیع افلا تتذکرون: هیچ سرپرست و شفاعت کننده‌ای برای شما جز او نیست، آیا متذکر نمی‌شوید؟»^[۲۳۲]
خداوند از بندگانش می‌خواهد که تنها او را سرپرست و شفاعت‌کننده قرار دهند، یا در سوره زمر آیات ۴۳تا۴۵ اشاره به همین موضوع شفاعت از جانب پروردگار دارد. در آیه ۴۴ زمر می‌فرماید: «بگو تمام شفاعت از آن خداست زیرا حاکمیت آسمانها و زمین از آن اوست و سپس همه شما را به‌سوی او باز می‌فرستد.»
بنابراین با این اوصاف هر فردی می‌تواند در خلوت خود خدا را شفیع قرار دهد و از او بخواهد که گناهانش را بیامرزد و نیازهایش را برآورده سازد؛ اما گاهی اوقات فرد از شخصی که نزد خداوند از ارزش و مقام بالاتری برخوردار است، می‌خواهد نزد خدا میانجی‌گری کند و از خداوند برایش طلب خیر، شفاء و بخشش کند. در جوامع ابتدایی نیز این خواهش وجود داشته است و آنها بزرگ قوم خود را واسطه می‌کردند تا برایشان دعا کند و یا واسطه‌هایی از قبیل روحانیان و بزرگان قبیله،‌ حتی بت‌ها را واسطه قرار می‌دادند تا میان آنها و خداوند شفاعت کند و خداوند آنها را در سایه محبت خود قرار دهد. «دعاهای میانجی‌گرانه» به بارگاه قدس با واسطه‌هایی در رده میانی حمایت می‌شوند، این واسطه‌ها ممکن است خدایان یا حامیان انسان(خواه زنده یا مرده) روحانیون دراویش و صوفیانی که اعتقاد می رود از نیروهای معنوی برخوردارند در اسلام یا قدسیان در مسیحیت باشند که وساطت آنها اطمینان می آورد که دعا اثربخش خواهد بود.»^[۲۳۳]
شفاعت تقریباً در ادیان و مذاهب مختلف به چشم می‌خورد. برای مثال پیروان دین مسیح برای بخشش گناهان خود کشیش یا پدر روحانی را بین خود و خدا واسطه می‌کنند و ضمن اعتراف به گناهان، از او می‌خواهند از خداوند برایش طلب مغفرت وگذشت کند.