پ. ارزش های بیانی :
تفاوت میان انواع گفتمانها به لحاظ ارزش های بیانی کلمات از دیدگاه فرکلاف (۱۳۷۹)دارای بار ایدئولوژیک است. نویسنده به بیان ارزشیابی خود از طریق طرحهای طبقه بندی می پردازد که تا حدودی نظام های ارزشیابی به حساب می آیندوهمچنین طرحهای به لحاظ ایدئولوژیک متضادی وجود دارند که ارزش های متفاوت را درانواع گفتمانهای مختلف متجسم می سازند.دراین درس نیز ازاین امر استفاده شده است . درلابلای شعر به مجموعه ای از گزاره های درست وغلط که در پس شعر پنهان شده ومبتنی بر دو قطب ماوآنها است اشاره می کند.درگفتمان خود صفاتی چون وطن خواهی ،آبادانی،آزادی ،همت ومرگ در راه وطن باهم مفصل بندی می شوند واین دالها باتعابیر زیبا برجسته می شوند ودرعین حال صفات ودالهایی به گفتمان غیر (استبداد،استعمار)نسبت داده می شود که ضد نظام ارزشیابی هستند مثل:اهرمن ،ننگ،ویرانی،گرفتاری،اسارت واینگونه گفتمان غیربه حاشیه رانده می شود.
آیا در متن از استعاره استفاده شده است؟
«در بیت آن کسی که در این ملک سلیمان کردیم ملت امروز یقین کرد که او اهرمن است»
ملک سلیمان استعاره از شاه حاکم است که شاعراو را شبیه اهرمن می داند وبرای رسیدن به آزادی همانطورکه باید اهرمن از میان برداشته شود شاه نیز باید سرنگون شود(در اینجا به یک جنبه از آزادی اجتماعی ،رهایی از استبداد اشاره می کند).

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

ویژگی های دستوری واجد کدام ارزش های رابطه ای وبیانی هستند؟
الف.ارزش های رابطه ای:
ازدیدگاه فرکلاف (۱۳۷۹)جملات چه خبری باشند چه امری می توانند از جایگاه اقتدار باشد .نکته قابل تامل دراین شعراستفاده زیادجملات امری می باشد.
«فکری ای هم وطنان در ره آزادی خویش بنمایید که هر کس نکند مثل من است
آن کسی را که در این ملک سلیمان کردیم ملت امروزیقین کرد که او اهرمن است»
ب.ارزش های بیانی :
علائق ایدئولوژیک درادعاهای مربوط به صحت یا ادعاهای مبنی بردانش نهفته است که بوسیله صورت های وجهی نشان داده می شوند .افعال بکار رفته در شعرهمگی دارای صورت زمان حال غیر وجهی هستند.(می طلبم ،ببرد ،است،بنمایید،نشود،شود ونکند ) عمومیت این صورتهای وجهی مطلق ازوجود دیدگاهی شفاف نسبت به جهان حکایت می کند گویی که معنای مورد نظرخود رابه ناظران منتقل می کند درعین حال نقش ایدئولوژی های نهفته در رویه ها وپیش فرض های مفسران را مخفی می دارد.
تفسیروتبیین:فرکلاف در مرحله تفسیر به دنبال بیان این مطلب است که مفسرین چگونه بافت موقعیتی را تفسیر می کنند وچگونه این تفسیر نوع گفتمان را مشخص می کند(فرکلاف،۱۳۷۹ ،۲۲۲ )ودرصدد پاسخ گویی به چهار سوال اصلی است که عبارتند از:ماجرا چیست؟ دررخداد ارتباطی مذکور درقالب یک شعرآزادی خواهی (در زمان مشروطه)به تصویر کشیده می شود.چه کسانی درگیر ماجرا هستند؟ در این شعر سه بافت موقعیتی یا مشارکت کننده وجود دارد در یک طرف نویسنده از گفتمان مشروطه ودرطرف دیگرگفتمان استبداد واستعماربه عنوان مخاطب ومتهم وجود دارند.روابط بین آنها چیست؟ دراین مرحله روابط ومناسبات قدرت وفاصله اجتماعی که درموقعیت مورد نظر تعیین وتثبیت شده اند مطرح می شود . برای مثال گفتمان حاکم بر متن برای آزادی وطن ووطن پرستی خواستارازبین رفتن گفتمان استعمارواستبداد است وبرای او بین این دواز این جهت که سبب نابودی وویرانی وطن می شوند هیچ تفاوتی وجود ندارند.
« آن کسی را که در این ملک سلیمان کردیم ملت امروزیقین کرد که اواهرمن است»
نقش زبان چیست؟ فرکلاف معتقد است که زبان به صورت ابزاری درجهت تحقق بخشی یک هدف گفتمانی یا نهادی گسترده استفاده می شود . در اینجا اززبان در قالب یک شعر برای به چالش کشیدن ومتهم کردن گفتمان استبداد واستعمار و دست یابی به جنبه خاصی از آزادی (آزادی اجتماعی)استفاده می شود.
در رخداد ارتباطی مذکورنویسنده از زبان شعربرای بیان اصول گفتمانی خود استفاده کرده است. نویسنده با توجه به گفتمان خود(گفتمان مشروطه خواهی) تصویری خاص ازآزادی ارائه می دهد دراین تصویر برجنبه اجتماعی آزادی تاکید می شود وبدین ترتیب آزادی بامفاهیمی خاص همراه ومفصل بندی می شود با مفاهیمی چون (وطن خواهی،وطن پرستی، همت) وهمچنین نویسنده برای معرفی بهتر خود از گفتمان استفاده می کند .گفتمان غیر همان استبداد واستعمار است که شاعربا حاشیه رانی گفتمان غیر به معرفی خود می پردازد. به بیانی دیگر دالهایی که در گفتمان خود باآزادی همراه است (همانطوری که درقسمت توصیف وارزشهای بیانی واژگان تشریح شد)باتعبیرهای زیبا توصیف می کند وگفتمان غیر را نیز به گونه ای به تصویر می کشد تا خواننده را به هیجان آورد که به طور داوطلبانه وارد مبارزه عملی علیه گفتمان غیر شود و دالهای گفتمان مشروطه را باافتخار بپذیرد.
جدول۴-۱-۱۱:تضاد معنایی در درس:ناله ی مرغ اسیر

گفتمان خود

گفتمان غیر

آزادی

اسیر،گرفتارقفس

وطن پرستی ،وطن،خانه

اجانب

همت

ننگ

آباد

ویران

غرقه به خون بهر وطن

ننگ

دالها ی مذکوردر این گفتمان (گفتمان مشروطه )با آزادی همراه است.آنچه دراین گفتمان به عنوان خواسته انقلابیون معرفی شده آزادی ،نجات ،آبادی وسرفرازی وطن است که برای رسیدن به آن باید با دشمن خارجی(اجانب واهرمن)ودشمن داخلی (ملک سلیمان ،استعاره ازمظفردین شاه،که از لحاظ اهرمن بودن کمتر از اجانب نیست )تاسرحد مرگ مبارزه کرد.
«فکری ،ای هم وطنان درره آزادی خویش بنمایید که هر کس نکند مثل من است»
خانه ای کاو شود از دست اجانب آباد زاشک ویران کنش آن خانه که بیت الحزن است
آن کسی راکه دراین ملک سلیمان کردیم ملت امروز یقین کرد که او اهرمن است
ازجنبه های مختلف آزادی ،آزادی درونی – آزادی بیرونی (فردی-اجتماعی)،آنچه که دراین رخداد ارتباطی برآن تاکید شده جنبه هایی ازآزادی اجتماعی (رهایی از استبداد واستعمار)است. به بیانی دیگر می توان گفت خواسته اصلی آزادی خواهان مشروطه رهایی از استبداد واستعمار بودواینها دال های اصلی هستند که در این گفتمان باآزادی همراه می شوند گر چه این شعر متعلق به گفتمان مشروطه می باشد اما استفاده ازآن درکتاب درسی صحه گذاشتن براین تصویر ازآزادی است.
تحلیل متن۶
کتاب فارسی(۱) درس بیست وسوم :مناجات