پول
تعریف پول به این صورت برای اقتصاد مدرن بسیار محدودکننده می‌باشد. عکس این قضیه هم وجود دارد برای مثال اکثر مردم پول را با ثروت یکسان در نظر می‌گیرند، که در صورت پذیرفتن این تعریف نیز پول شامل خانه، ملک، اتومبیل و غیره می‌شود. با توجه به نکاتی که گفته شد بهتر است برای اقتصاد یک تعریف مناسبی از پول ارائه دهیم(دیزج ۱۳۸۹)
( اینجا فقط تکه ای از متن پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )
خلاصه‌ای از پیدایش پول
علاقه افراد و مهارت آن‌ها در انجام یک کار خاص و همچنین منابع طبیعی در دسترس باعث شد که هرکدام از انسان‌ها به تولید دسته‌ای از کالاها بپردازند و آن‌ها را بیشتر از نیاز خود تولید کند و اضافه آن را با کالاهای موردنیاز خود که توسط افراد دیگری تولید می‌شد تعویض کنند، ازاینجا بود که بنای مبادله نهادینه شد. با مبادله کالاها بشر با شکل جدیدی از تمدن روبرو گشت، نخستین وسیله مبادله همان کالاهای تولیدشده بود، که با کالاهای موردنیازشان تعویض می‌کردند، برای مثال مقداری گندم با یک چهارپا تعویض می‌شد اما این نظام دارای اشکالاتی بود که باعث شد دوام چندانی نداشته باشد(دیزج ۱۳۸۹) ازجمله اشکالات عبارت بود از تعیین ارزش کالا ، تعیین خریدار و فروشنده ، غیرقابل تقسیم بودن برخی کالاها ، هزینه حمل‌ونقل کالاها ، فسادپذیری برخی کالاها ، که برای حل چنین مشکلاتی کالاهایی را به‌عنوان واسطه به جهت تعیین ارزش کالاها انتخاب کردند اما گاهی کالای واسطه نیز به دلیل غیرقابل بخش بودن, مانع انجام معاملات کوچک می‌شد ، تنوع تولید و نیاز بشر به تولیدات مختلف در سیر گسترش اقتصاد کشورها موجب پیدایش یک وسیله اقتصادی موردقبول عامه به نام پــول گردید اختراع پول مشکلات موجود در مبادله کالاها را برطرف ساخت. مفهوم واژه پول دقیق و محدود نیست, گرچه از پول در مکالمات روزمره به معنی سکه و اسکناس رایج نام‌برده می‌شود, اما پول فقط به سکه و اسکناس رایج محدود نمی‌گردد . انواع پول شامل پول فلزی-اسکناس-پول تحریر-پول الکترونیکی می‌باشد
قرارگیری ایران در محدوده جغرافیایی خاص و همچنین قرار گرفتن آن‌ها در مسیر شرق به غرب باعث عبور و مرور کاروان‌های مختلفی شده بود که این امر موجب ورود پول‌های مختلفی در ایران گردیده بود. از زمان‌های بسیار دور در ایران سکه‌های طلا و نقره ضرب می‌شده است و ورود کاروان‌های مختلف باعث رونق اقتصادی در کشور شده بود، اما این روند دیری نپایید که با پیدایش راه‌های جدید برای کاروان‌ها و تغییر مسیر آن‌ها از بین رفت(دیزج ۱۳۸۹).
خلاصه‌ای از وظایف و ویژگی‌های پول در جامعه
وظایف پول در جامعه
عمل مبـادلـه را انجام می‌دهد (کالاهای عرضه‌شده درازای پرداخت پول دریافت می‌گردند)
واحد سنجش ارزش‌هاست (ارزش کالاها و خدمات با پول سنجیده می‌شود.)
ذخیره می‌شود (قدرت خرید در زمان آینده را دارد.)
وسیله پرداخت‌های آتی است (معاملات در حال حاضر انجام می‌شود و تسویه آن موکول به آینده می‌گردد.)
واحد ثبت معاملات بازرگانی در دفاتر حسابداری است.
ویژگی‌های پول در جامعه
قابلیت حمل: ازآنجاکه برای خرید کالاهای مختلف مردم مجبور هستند به‌جاهای مختلف سفر کنند بنابراین پول باید به‌راحتی قابل‌جابه‌جایی باشد.
همگن: تمام واحدهای پولی باید یکسان باشد و واحدها از همدیگر قابل‌تشخیص نباشد.
دوام: پول ازنظر فیزیکی باید سخت و بادوام باشد.
تقسیم‌پذیری: پول باید بتواند به واحدهای کوچک‌تری تقسیم‌بندی شود که بتوان در معاملات کوچک و بزرگ از آن استفاده نمود.
قابل‌شمارش: بتوان آن را به‌راحتی شمارش نمود.
قابلیت تشخیص: پول باید به‌راحتی توسط افراد مختلف قابل‌شناسایی باشد.(همایون و پریور ، ۱۳۸۷)
بانکداران قدیمی علاوه بر وظایف فوق در ابتدای کار, خود را موظف می‌دیدند در مقابل سپرده اشخاص, رسید بدهند که همین رسید مقدمه نقل‌وانتقال پول گردید و باگذشت زمان, تحولی در تکامل بانکداری به وقوع پیوست که بانکداران متوجه شدند تمام صاحبان امانات و سپرده‌ها در یک‌زمان برای دریافت آن به بانک مراجعه نمی‌کنند و همیشه مقدار قابل‌توجهی از سپرده‌ها نزد آنان باقی می‌ماند. بانکداران توانستند از محل سپرده‌های مردم به متقاضیان وام داده و قدرت خرید آنان را در اختیار اشخاص دیگری که اعتبار آن‌ها برای بانکدار مسلم بود، قرار دهند و از این راه برای بانک و همچنین صاحبان سپرده ایجاد درآمد نمایند. گرچه پیشـرفت سریع و افـزایش قدرت مالی بانک‌ها و درنتیجه تسلطشان بر بـازارهای پولی جهان, حاصل رشد اقتصادی و توسعه روابط بین‌المللی به خاطر رفع نیازهای مادی فزاینده جامعه امروزی می‌باشد, مع‌الوصف تفکیک بانک‌ها به بانک مرکزی ج.آ.آ و بانک‌های دیگر (تجارتی، صنعتی، معدنی، کشاورزی) خود مؤید لزوم این تقسیم و تعیین اهداف گوناگونی است که انجام آن به عهده بانک‌ها محول گردیده است. بنابراین وظایف کلیه بانک‌های خصوصی یا دولتی(به‌جز بانک‌های مسکن و کارگشائی) به‌صورت اختصار به‌قرار زیر می‌باشد .(بانکداری داخلی تجهیز منابع ، ۱۳۸۵)
قبول سپرده (دیداری – مدت‌دار) یا تجهیز منابع پولی
ایجاد تسهیلات (وام – اعتبار)
خریدوفروش فلزات قیمتی
اجاره صندوق امانات
نقل‌وانتقال پول در داخل یا خارج از کشور
نگهداری و انجام امور مربوط به اوراق و اسناد بهادار
انجام عملیات بورس
صدور ضمانت‌نامه
تنزیل اوراق تجارتی
اصطلاحات مرتبط با پول
شبه پول
اگر سپرده‌ها را به دیداری, پس‌انداز و مدت‌دار تقسیم کنیم سپرده‌های دیداری فرق عمده‌ای با اسکناس و مسکوک ندارند, زیرابه سهولت قابل نقل‌وانتقال هستند. امّا سپرده‌های پس‌انداز و مدت‌دار از درجه نقدینگی کمتری برخوردار بوده و در مقایسه با سپرده‌های دیداری به‌سادگی نمی‌توانند جایگزین اسکناس و مسکوک شوند. ازاین‌رو سپرده‌های پس‌انداز و مدت‌دار را شبه پول گویند. یکی از مهم‌ترین خصوصیات شبه پول, ضد-تورمی بودن آن در کوتاه‌مدت است. چراکه دارندگان این نوع دارایی لااقل برای مدتی از هزینه و خرج کردن منصرف شده‌اند.(بانکداری داخلی تجهیز منابع ، ۱۳۸۵)
سپرده‌های مدت‌دار+ پس‌انداز مردم نزد بانک‌ها و مؤسسات مالی و اعتباری= شبه پول
حجم پول در گردش
برای برنامه‌ریزان و تحلیلگران مسائل اقتصادی تنها دانستن تعریف پول کافی نیست بلکه بیشتر, دانستن و در اختیار داشتن اندازه حجم پول در گردش به‌عنوان یک متغیر کلان اقتصادی مطرح است, تا از این طریق بتوانند آثار تغییرات حجم پول را در ارتباط با سایر متغیرهای اقتصادی مطالعه و تجزیه‌وتحلیل نمایند, بنابراین:
سپرده‌های‌دیداری‌مردم‌نزدبانکهاوموسسات‌اعتباری+ اسکناس‌ومسکوک‌نزدمردم=حجم‌پول‌درگردش
نقدینگی بخش خصوصی
نقدینگی بخش خصوصی معادل مجموع حجم پول در گردش و شبه پول است. نقدینگی به معنای اخیر از مهم‌ترین عواملی است که موردتوجه مقامات پولی مملکت است. زیرا افزایش و کاهش آن همراه با سرعت گردش پول ازجمله عواملی هستند که درسطح عمومی قیمت‌ها و درنتیجه در تغییرات ارزش پول تأثیر مستقیم دارند. افزایش نقدینگی در جامعه اگر همراه و همگام با افزایش تولید ناخالص داخلی نباشد و یا درصورتی‌که واردات کشور میسّر نشود عامل تشدیدکننده تورم محسوب می‌گردد.
میزان شبه پول + حجم پول در گردش = نقدینگی بخش خصوصی
