• غیبت دین انسان را از بین می برد. پیامبر(صلی الله علیه و آله) این مطلب را با تشبیه غیبت به بیماری خوره بیان کردند که چطور بیماری خوره در جسم انسان اثر می کند و بدن را از بین می برد به همان سرعت غیبت دین را از انسان می گیرد و دین را از بین می برد. ایشان فرمودند:« الْغِیبَهُ أَسْرَعُ فِی دِینِ الرَّجُلِ الْمُسْلِمِ مِنَ الْأَکِلَهِ فِی جَوْفِه‏ »^[۳۳۳] «غیبت زودتر در دین مرد کارگر می شود از بیماری خوره در بدن او.»

• آیت الله مکارم شیرازی از علمای معاصر از مفاسد غیبت را از بین رفتن اعتماد بین مردم می داند:«غیبت سرمایۀ اعتماد را از بین می برد زیرا غالب افراد دارای نقاط ضعفی هستند که سعی در کتمان آن دارند. اگر آنها پوشیده بمانند اعتماد مردم نسبت به یکدیگر باقی و برقرار خواهد بود. ولی کشف آنها بی اعتمادی عجیبی ایجاد می کند. می دانیم اساس تعاون و همکاری اجتماعی، اعتماد متقابل افراد جامعه نسبت به یکدیگر است. و بدون آن جامعه بشری به جهنم سوزان تبدیل می شود که مشکلات زندگی اجتماعی را دارد ولی منافع آن از بین خواهد رفت.»^[۳۳۴]

۴-۳. مفاسد غضب

• غضب عقل انسان را از بین می برد، سبکی و کم خردی در پی دارد و نور عقل را خاموش می کند وموجب می گردد انسان حرکاتی انجام دهد که نه تنها اطرافیانش تعجب می کنند بلکه خودش نیز بعد از آنکه غضبش فروکش کرد از کارهایی که در آن حال انجام داده تعجب می کند. امام علی علیه السلام می فرمایند:«الْغَضَبُ مَرْکَبُ الطَّیْش‏»^[۳۳۵] «خشم مرکبِ سواری سبکی و سبکسری است.» این امام عزیز همچنین در بیانی دیگر چنین می فرمایند: «الغضب یفسدالالباب و یبعد من الصواب»^[۳۳۶] «غضب عقل آدمی را فاسد می کند و انسان را از کار های صحیح دور می سازد»

می دانیم که انسانی در زندگی موفق است که از عقل کامل برخودار باشد و همچنین بتواند عقل خود را بر وهم و خیال خود غلبه دهد. لذا بنابر این روایات شریف از امیرالمؤمنین علیه السلام ، انسانی که غضب وی بیش از حد است و نمی تواند آن را کنترل کند نباید انتظار موفقیت و سعادت را حتی در زندگی دنیویی داشته باشد .

• غضب منجر به مجروح نمودن و قتل دیگران می شود.امام صادق علیه السلام می فرماید:« أَیُّ شَیْ‏ءٍ أَشَرُّ مِنَ الْغَضَبِ إِنَّ الرَّجُلَ إِذَا غَضِبَ یَقْتُلُ النَّفْسَ وَ یَقْذِفُ الْمُحْصَنَه »^[۳۳۷]

«چه چیزی بد تر از غضب است! هنگامی که انسان خشمگین می شود، آدم می کشدو افراد پاک را دشنام می دهدو متهم می سازد.»
واضح است کسی که سرانجامش بدین جا برسد که اقدام به قتل کسی بکند بعید است روی سعادت را ببیند و مواردی مانند عذاب وجدان و کُشت و کشتاری که بعد ازآن ممکن است در پی داشته باشد آرامش و آسایش را از وی سلب می کند.

• غضب باعث پشیمانی می شود. حضرت علی (علیه السلام) فرمودند: « إِیَّاکَ وَ الْغَضَبَ فَأَوَّلُهُ جُنُونٌ وَ آخِرُهُ نَدَم‏ »^[۳۳۸] «از غضب بپرهیز که آغاز آن دیوانگی و آخرش پشیمانی است»

این پشیمانی گاهی به قدری زیاد می شود که زندگی را به کام فرد تلخ می کند و احساس شکست تمام وجود وی را فرا می گیرد.

• غضب موجب از بین رفتن ایمان می شود و افراد عصبانی مرتکب گناهانی می شوند که با ایمان سازگار نیست و گاهی به ساحت مقدس خداوند نعوذ به الله جسارت می کنند.

از امام صادق نقل است که پیامبر (صل الله علیه و آله) فرمودند: « الْغَضَبُ یُفْسِدُ الْإِیمَانَ کَمَا یُفْسِدُ الْخَلُّ الْعَسَلَ »^[۳۳۹] «غضب ایمان را فاسد می کند همانگونه که سرکه عسل را فاسد می کند.»

• یکی دیگر از مفاسد غضب این است که منطق انسان را خراب می کند و انسان را به یاوه گویی و باطل گویی وا می دارد.

امیرالمؤمنین علیه السلام می فرمایند : شِدَّهُ الْغَضَبِ تُغَیِّرُ الْمَنْطِقَ وَ تَقْطَعُ مَادَّهَ الْحُجَّهِ وَ تُفَرِّقُ الْفَهْمَ.^[۳۴۰]
«شدت غضب منطق انسان را دگرگون می سازد و ریشه دلیل را قطع می کند و فهم و شعور را پراکنده می سازد.»

• خشم موجب می شود که عیوب پنهانی انسان آشکار شود چون هنگام غضب کنترل عقل از دست می رود^[۳۴۱] و در نتیجه عیوب و نقطه ضعف های انسان مشخص می شود.

حضرت علی علیه السلام می فرمایند: «بئس القرین الغضب یبدئ المعایب و یدنی الشرو یباعد الخیر»^[۳۴۲] «غضب هم نشین بدی است، عیوب پنهانی را آشکار می کند، شر وبدی را نزدیک و خیر و نیکی را دور می کند.» در حدیثی دیگر از امام علی علیه السلام نیز داریم: «کَثْرَهُ الْغَضَبِ تُزْرِی بِصَاحِبِهِ وَ تُبْدِی مَعَایِبَه‏‏‏»^[۳۴۳] «خشم بسیار صاحب خود را عیب دار کند و معایبش را ظاهر سازد.»

• خشم ادب شخص را از بین می برد. امام علی علیه السلام می فرمایند : «لَا أَدَبَ مَعَ غَضَب‏»^[۳۴۴]

ادب با خشم به جایی نماند.

• • از مضرات دنیوی خشم ، کوتاه شدن عمر است. و از آن جا که حس جاودانگی از امیال غریزی انسان است،کوتاه شدن عمر ، برای وی ناگور می آید. حضرت علی علیه السلام می فرمایند : «مَنْ أَطْلَقَ غَضَبَهُ تَعَجَّلَ حَتْفُه‏»^[۳۴۵] «کسی که عنان خشم خود را رها کند مرگ او شتاب کند. (زود مرگش فرا رسد)»

  (( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

• غضب دلتنگی و افسردگی در پی دارد. امام علی علیه السلام می فرمایند :«مَنْ کَثُرَ تَغَضُّبُهُ [تَعَصُّبُهُ‏] مُل»^[۳۴۶] کسی که به خشم آمدنش بسیار باشد ملول و دلتنگ باشد.

مرحوم ملا احمد نراقی در کتاب معراج السعاده مفاسد غضب را چنین بر می شمرد: «مخفی نماند که علاوه بر اینکه خود غضب از مهلکات عظیمه و از صفات خبیثه است لوازم و آثاری چند نیز بر آن مترتب می شود که همه آن ها مهلک و قبیح است مانند فحش و دشنام و اظهار بدی مسلمین وشماتت ایشان و سر ایشان را فاش کردن و پرده ایشان را دریدن و سخریه و استهزاء به ایشان کردن و غیر این ها از اموری که از عقلا صادر نمی گردد. و از جمله لوازم غضب آن است که البته بعد از تسکین نایره آن آدمی پشیمان و افسرده خاطر می گردد و غمناک و شکسته دل می شود و باعث دشمنی دوستان و شماتت دشمنان وشادی ایشان و سخریه و استهزاء اراذل اوباش و تألم دل و تغیر مزاج و بیماری تن می گردد .»^[۳۴۷] همانطور که از کلام جناب ملا احمد نراقی بر می آید مفاسد و مضرات دنیوی غضب بسیار است و عدم کنترل این قوه عدم موفقیت در زندگی دنیوی را در پی دارد و به قدری در زندگی دنیوی انسان مؤثر است که حتی سلامت جسم انسان را هم تهدید می کند.

۴-۴. مفاسد حسد

حسد آثار زیانباری از نظر فردی، اجتماعی دارد که مهمترین آنها عبارتند از:

• حسود دائماً ناراحت است و همین امر سبب بیماری جسمی و روانی او می شود. هر اندازه دیگران صاحب موفقیت و نعمت بیشتری شوند او به همان اندازه ناراحت می شود؛ تا آنجا که خواب و آرامش و استراحت را به کلی از دست می دهد و بیمار و ضعیف می شود.

حضرت علی(علیه السلام) فرمودند: «الْعَجَبُ‏ لِغَفْلَهِ الْحُسَّادِ عَنْ‏ سَلَامَهِ الْأَجْسَاد»^[۳۴۸] «تعجب می کنم چگونه حسودان برای سلامتی جسم خود ارزش قائل نیستند و از آن غافلند.»

• اثر سوء دیگر حسد آن است که انسان را از رسیدن به سیادت وآقایی و مقامات والای دنیایی نیز بازمی دارد، چنانکه حضرت علی(علیه السلام) فرمودند: «الْحَسُودُ لَا یَسُود»^[۳۴۹]

«حسود هرگز به سیادت و بزرگی نمی رسد.»

• سومین اثر سوء حسد این است که پیش از آنکه به محسود ضرر برساند به خودش ضرر می زند. چرا که قبل از هرچیز خودش را گرفتار ناراحتی می کند. امام صادق(علیه السلام) می فرمایند: « الْحَاسِدُ یُضِرُّ بِنَفْسِهِ قَبْلَ أَنْ یُضِرَّ بِالْمَحْسُود »^[۳۵۰] «حسود پیش از آنکه بتواند به محسود ضرر برساند به خودش ضرر می رساند .»

• از دیگر اثرات منفی حسد این است که شخص حسود را بسیار دچار حسرت و اندوه می کند. امام علی(علیه السلام) در این زمینه فرمایشی چنین دارد: « الْحَسُودُ کَثِیرُ الْحَسَرَاتِ مُتَضَاعِفُ السَّیِّئَات‏ ‏» ^[۳۵۱] «حسود بسیار حسرت و اندوه دارد و گناهانش پیوسته افزوده می شود.»