حسابرسی فعالیتی قضاوتی است. درحقیقت پاسخ تعداد زیادی از موضوعات و ابهامات که زاییده ماهیت حسابرسی است تنها با اتکا به قضاوت حرفه ای مقدور است.

حسابرسی در یک نگاه ‌بسیار کلی شامل دو عملکرد است که هر دو شدیداًً به شواهد وابسته اند: الف ) گردآوری شواهد

ب ) ارزیابی شواهد گردآوری شده (ماتزو شرف، ۱۹۶۱، ۸۶)^[۱]۲٫

لذا می توان چنین ابراز داشت که محوری ترین موضوع درحسابرسی، قضاوت درباره کمیت وکیفیت شواهد حسابرسی است. کمیت و کیفیت شواهد حسابرسی از عوامل متعددی تأثیر می پذیرد که همراه با درجه اهمیت آن ها محور مطالب این پایان نامه قلمداد می شود.

فصل اول

کلیات تحقیق

۱-۱ مقدمه

قضاوت فرایندی است که در آن افراد درباره جنبه‌های مربوط به مسأله مورد تصمیم گیری فکر و اظهار نظر می‌کنند. تصمیم گیری های اشتباه، اغلب ناشی از اشتباه در قضاوتهاست. ‌بنابرین‏، برای بهبود تصمیم گیری ها باید اشتباهات در قضاوت ها شناسایی و حداقل شود ( رحیمیان ،۱۳۸۴ ،۷ ) ^۱.

حسابرسی فعالیتی قضاوتی است. درحقیقت پاسخ تعداد زیادی از موضوعات و ابهامات که زاییده ماهیت حسابرسی است تنها با اتکا به قضاوت حرفه ای مقدور است.

حسابرسی در یک نگاه ‌بسیار کلی شامل دو عملکرد است که هر دو شدیداًً به شواهد وابسته اند:

الف ) گردآوری شواهد

ب ) ارزیابی شواهد گردآوری شده (ماتزو شرف، ۱۹۶۱، ۸۶)^[۲]۲٫

لذا می توان چنین ابراز داشت که محوری ترین موضوع درحسابرسی، قضاوت درباره کمیت وکیفیت شواهد حسابرسی است. کمیت و کیفیت شواهد حسابرسی از عوامل متعددی تأثیر می پذیرد که همراه با درجه اهمیت آن ها محور مطالب این پایان نامه قلمداد می شود.

۲-۱ تاریخچه مطالعاتی

تاکنون در رابطه با بررسی عوامل مؤثر بر قضاوت حسابرس در ارتباط با کمیت و کیفیت شواهد حسابرسی و رتبه بندی آن ها در ایران تحقیقی انجام نشده است که محقق درصدد است بتواند موارد مذکور را مورد بررسی و ارزیابی قرار دهد. با این وجود، در کشورهای دیگر در خصوص عوامل مؤثر بر قضاوت حرفه ای تحقیقات معدودی انجام شده است که از جمله می توان به گزارش پژوهشی جامعه حسابداران رسمی کانادا^[۳]۳ با عنوان ” قضاوت حرفه ای و حسابرس” اشاره نمود که طی آن عوامل مؤثر بر قضاوت حرفه ای حسابرسان به طور کلی احصا شده است.

در این گزارش ابتدا به تعریف حسابرسی و تشریح نقش حسابرس و تبیین اهمیت قضاوت حرفه ای حسابرس به جهت ارجاعات صریح و متعدد استانداردهای مختلف حسابرسی و این نکته که ارزش حسابرسی صورت های مالی، قضاوت حرفه ای حسابرس و قضاوت‌های جمعی حرفه به شرح استانداردهای حسابرسی می‌باشد، پرداخته و موارد الزام قضاوت حرفه ای به شکل زیر عنوان شده است:

• • تعیین اهمیت و خطر حسابرسی و گردآوری و ارزیابی شواهد حسابرسی

• • کاربرد استانداردهای حسابرسی

• • عاری بودن ( یا نبودن) صورت های مالی از اشتباهات یا از قلم افتادگیهای با اهمیت

• • مطابقت صورت های مالی با استانداردهای حسابداری یا دیگر مبانی جامع حسابداری

• شکل گیری اظهار نظر حسابرس درباره مطلوبیت ارائه صورت های مالی

این گزارش همچنین چارچوبی برای قضاوت حرفه ای حسابرس ارائه ‌کرده‌است. قضاوت حرفه ای حسابرس از پنج عامل کلیدی تأثیرپذیر است. پنج عامل مذکور به شرح زیر می‌باشد:

• 1. 1. محیط کار حسابرسی^[۴]
  1. 1. ویژگی‌های حسابرس^[۵]
  1. 1. شواهد حسابرسی^[۶]
  1. 1. فرایند تصمیم گیری^[۷]
  1. ویژگی‌های کیفی قضاوت^[۸]

سپس هر عامل در فصل مجزا مورد بررسی قرار گرفته است . که به طور خلاصه به آن اشاره می‌کنیم. عنصر اول، محیط کار حسابرسی است. این عنصر علاوه بر صفتهای ویژه کار حسابرسی (جدید بودن، غیر مستمر بودن و پیچیدگی) ، شامل عنصر ‌پاسخ‌گویی‌، وجود استانداردهای حرفه ای، نیازهای صاحبکاران و استفاده کنندگان صورت های مالی و نقش کمیته های حسابرسی می‌باشد. همچنین محدودیت ها و فرصت های گروهی، حرفه ای و سازمانی موجود در حیطه حسابرسی مانند خطر حسابرسی و دعاوی حقوقی، محدودیتهای زمانی و پولی و فشارهای همپیشگان را نیز مورد توجه قرار داده است.

ویژگی‌های حسابرس به عنوان تصمیم گیرنده شامل: استقلال، بیطرفی و درستکاری، تردید حرفه ای، معلومات، تجربه و دانش تخصصی، حفظ صلاحیت حرفه ای، اولویت بندی خطر و جانبداری بی مورد است که انتظار می رود تصمیمات حسابرسی را تحت الشعاع قرار دهد.

شواهد حسابرسی را می توان به عنوان بخشی از محیط کار حسابرسی قلمداد کرد اما چون شالوده حسابرسی، گردآوری و ارزیابی شواهد است، شواهد حسابرسی باید به طور جداگانه مطالعه شود.

عنصر چهارم، فرایند تصمیم گیری است که شامل مراحل زیر می‌باشد:

• • شناسایی موضوع

• • گردآوری اطلاعات

• • شناسایی راه حلهای ممکن

• • ارزیابی راه حلهای ممکن

• نتیجه گیری

مراحل مذکور به هم مرتبط و به یکدیگر وابسته اند اما امکان دارد در همه موقعیت ها امکان بررسی آن ها وجود نداشته باشد تا تصمیمات سنجیده تری اتخاذ گردد.

در نهایت ویژگی های کیفی قضاوت حرفه ای مورد تحلیل قرار گرفته است. برای ارزیابی کیفیت قضاوت‌های حسابرسی که از فرایند تصمیم گیری ناشی می شود پژوهشگران از میان شش صفت قضاوتی یک یا چند وضعیت را مورد استفاده قرار می‌دهند. این شش صفت شامل دقت، توافق، سازگاری(یکنواختی) ، ثبات قدم، شاخصه های وجود مشکل و بینش فردی است.

در این پژوهش سعی شده بنا به نیاز، ‌به این تحقیق ها به عنوان یک منبع استناد شود.

پایان نامه: رحیمی، عبد الرسول « بررسی انواع شواهد و مدارک مالی و اثر آن بر گزارش های حسابرسی شرکت های تحت پوشش سازمان صنایع ملی ایران» دانشگاه تهران ، ۱۳۷۶٫

فرضیه اول- فقدان شواهد کافی و قابل اطمینان و به موقع در شرکت های تحت پوشش سازمان صنایع ملی ایران موجب گزارش‌های غیر مقبول حسابرسی می شود.

فرضیه دوم- سیستم های کنترل داخلی یکی از عوامل مهم تهیه مدارک و شواهد حسابرسی می‌باشد.

نتایج تحقیق نشان می‌دهد که هر دو فرضیه تأیید شده است. حسابرسان در مواجه با شرایطی که نتوانند شواهد کافی و مناسب گردآوری نمایند ناچار به ارائه گزارش‌های غیر مقبولند. سیستم های کنترل داخلی قوی به دلیل جلوگیری از بروز اشتباه و یا کشف اشتباهات رخ داده ، به عنوان منبعی برای کسب شواهد قابل اطمینان توسط حسابرس محسوب می شود.

مقاله: حساس یگانه، یحیی و رحیمیان، نظام الدین«توجیه تصمیمات در برنامه ریزی حسابرسی» نشریه بررسی های حسابداری و حسابرسی، ۱۳۸۶٫

این تحقیق با این هدف صورت گرفته است تا به ارزیابی توضیحات مدیریت توسط حسابرسان بپردازد و بررسی کند که این ارزیابی چگونه روی فرایند بررسی حسابرسی تأثیر می‌گذارد.