1-3-3) تعریف تعدیل اقتصادی:
تعدیل اقتصادی، به معنای تغییر دادن سیاست­های اقتصادی برای بهبود عملکرد اقتصاد است. (وودوارد، 1375 : صفحه 47) بسیاری از مشکلات اقتصادی کشورها به دلیل مشکلات سیاست­های جاری اقتصادی به ­وجود می­آیند، از این رو برای ادامه حیات اقتصادی، نیاز به تغییر در سیاست­های اقتصادی وجود دارد. (وودوارد، 1375 : صفحه 15) بانک جهانی و صندوق بین ­المللی پول، که از طرفداران اجرای سیاست­های تعدیل هستند، با این استدلال­ که اجرای سیاست­های تعدیل منجر به بهبود وضعیت اقتصاد و ارتقای رشد بلندمدت خواهد شد، کشورهای در حال توسعه را مجاب به اجرای این سیاست­ها می­ کنند. صندوق بین ­المللی پول برای پیشبرد سیاست­های خود وام­هایی با نرخ بهره متفاوت در اختیار این کشورها قرار می­دهد، اما آن­ها را مجبور می­ کند تا پیش­شرط­هایی را بپذیرند و این وام­ها را فقط در راستای برنامه ­های از پیش تعیین شده بکار برند. (استیگلیتز، 1387 : صفحه 51)

این پیش­شرط­ها شامل: کاهش شدید نرخ رشد عرضه پول برای مهار تورم، کاهش شدید هزینه­ های دولتی برای کاستن از کسری­های بودجه و مقررات­زدایی و به فروش گذاشتن شرکت­های دولتی برای بخش خصوصی، کاهش دستمزد­ها برای کاستن از قیمت تمام شده و تضعیف ارزش پول ملی است. (مهرآرا، 1378 : صفحه 7)
1-3-4) تعریف مدل لوجیت:
رگرسیون لوجستیک یکی از تکنیک­های کاربردی برای تحلیل داده ­های طبقه ­بندی شده است. هنگامی­که نتیجه آزمایشی را به صورت برد / باخت تعریف کنیم، متغیر مستقل دیگر پیوسته نیست و به صورت طبقه ­بندی شده خواهد بود. رگرسیون لوجستیک، شبیه رگرسیون خطی است با این تفاوت که نحوه محاسبه ضرایب در این دو روش یکسان نمی ­باشد. محوری­ترین مفهوم ریاضی در رگرسیون لوجستیک، لوجیت است. لوجیت به معنای لگاریتم طبیعی احتمال­های متغیر وابسته یعنی وقوع یا عدم وقوع رکودتورمی است، که مدل آن، به مدل لوجیت معروف است.
مدل لوجیت، الگوی غیرخطی است که در آن رابطه بین متغیر وابسته و مستقل غیرخطی است و متغیر وابسته در آن فقط دو مقدار را می­پذیرد، که در این پژوهش این دو مقدار برابر با یک؛ برای سال­هایی است که در آن­ها رکودتورمی به وقوع پیوسته است و صفر برای سایر سال­هاست. شیوه برآورد در این مدل بر اساس روش حداکثر درست­نمایی است.
دلیل این­که از این مدل به جای مدل روش استاندارد حداقل مربعات معمولی استفاده شده است، این است که:

1. 1. توزیع خطاها در مدل­هایی که متغیر وابسته به صورت صفر و یک است، غیرنرمال است. گرچه روش حداقل مربعات معمولی مستلزم نرمال بودن خطاها نبود، اما وجود این فرض جهت امکان­پذیری پرداختن به مباحث استنتاج آماری ضروری تلقی می­ شود. اما در مدل­هایی که متغیر وابسته موهومی است، خطاها هم مانند متغیر وابسته دو مقدار اختیار می­ کنند. در واقع توزیع خطاها به صورت دو جمله­ای خواهد بود.

1. 1. فرض واریانس همسانی در این مدل­ها مصداق ندارد چون واریانس بستگی به امید ریاضی شرطی متغیر وابسته دارد و خود این متغیر هم تحت تاثیر مقادیر متغیرهای وابسته است. نهایتا این نتیجه به دست خواهد آمد که واریانس جملات اخلال از متغیر وابسته تبعیت خواهند کرد و در نتیجه این واریانس دیگر همسان نخواهد بود.

1. 1. در مدل­هایی که متغیر وابسته به صورت موهومی است، بررسی R2 محاسباتی ارزش چندانی نخواهد داشت. چون با هر مقدار متغیر مستقل معین، متغیر وابسته یا صفر یا یک خواهد بود. (گجراتی، 1392 : صفحه 694-698)

1-4) اهمیت تحقیق:
ثبات اقتصادی برای رشد و بالندگی کشور ضروری است و شوک‌هایی که به­ صورت داخلی و خارجی به اقتصاد وارد می‌شوند، در رشد پایدار اختلال ایجاد خواهند نمود. برنامه‌های تعدیل هم که اغلب با شوک­های قیمتی همراه هستند، مقدار تولید، رشد اقتصادی و نرخ تورم را تحت تاثیر قرار خواهند داد و در صورتی که جامعه توان ایستادگی در مقابل تغییرات حاصل از اجرای سیاست‌های تعدیل را نداشته باشد، گرفتار عواقب آن، یعنی کاهش سرعت رشد اقتصادی، کاهش نرخ تولید سرانه، افزایش نرخ بیکاری و افزایش نرخ تورم خواهد شد.
از برنامه اول توسعه اقتصادی پس از انقلاب تا کنون، برنامه‌های مختلفی در قالب سیاست­های تعدیل اقتصادی به صورت کوتاه‌مدت و بلندمدت به اجرا در آمده است و پیامدهای اجرای این برنامه‌ها، اقتصاد را در شرایط ناطلوبی قرار داده است. در چنین شرایطی، ادامه اجرای این سیاست‌ها و بی­توجهی به آثار حاصل از اجرای آن‌ها، منجر به عمیق‌ شدن بحران خواهد شد و هزینه‌های اقتصادی و اجتماعی به ‌مراتب سنگین‌تری را به‌وجود خواهد آورد.
این پژوهش در نظر دارد آثار برنامه‌های تعدیل اقتصادی، بر اقتصاد ایران را از منظر تاثیرگذاری آن بر شکل­ گیری رکودتورمی بررسی نماید و چرایی تاکید بر ادامه اجرای سیاست­های تعدیل، در شرایطی که کشور در دور باطل رکودتورمی قرار گرفته است، را مورد بررسی قرار دهد.
1-5) پرسش­های پژوهش:
پس از طرح دو پرسش درباره رکودتورمی و دلایل به ­وجود آمدن آن که در مبانی نظری مطرح شد، پرسش­های دیگری که این پژوهش قصد بررسی آن را دارد، در دو دسته سوال­های اصلی و فرعی مورد ارزیابی قرار خواهد گرفت:
الف: پرسش‌های اصلی:
آیا دستکاری قیمت‌های کلیدی که در ایران اجرا شده‌اند، منجر به ایجاد دور باطل رکودتورمی شده است؟
آیا ادامه دستکاری قیمت‌های کلیدی در این شرایط راه­گشا است؟
ب : پرسش‌های فرعی:
آیا هنگام برنامه‌ریزی و اجرای سیاست‌های تعدیل اقتصادی به شرایط اقتصادی و اجتماعی جامعه توجه شده است؟
1-6) فرضیه پژوهش:
فرضیه‌ اصلی که پژوهش بر مبنای آن ساختاربندی شده، آن است که اجرای برنامه‌های تعدیل اقتصادی در ایران منجر به قرار گرفتن کشور در دور باطل رکودتورمی شده است.
1-7) محور اصلی پژوهش:
محور اصلی پژوهشی آن است که آیا اجرای سیاست­های تعدیل منجر به بروز رکودتورمی می­شوند؟ اگر پاسخ مثبت است چگونه می­توان، اثرات منفی سیاست­های تعدیل را بر شکل­ گیری دور باطل رکودتورمی کاهش داد؟
و اینکه در ایران در چه دوره­هایی رکودتورمی مشاهده شده است و چگونه باید با آن مقابله کرد؟
همچنین اگر دورهای باطل رکودتورمی در ایران وجود دارد، اولویت با اجرای سیاست­های تعدیل اقتصادی است یا مبارزه با دور باطل رکودتورمی؟
1-8) روش­شناسی:
برای بررسی موارد فوق، ابتدا با بهره گرفتن از آمار و داده ­های مربوط به نرخ تورم و نرخ رشد اقتصادی، دوره­ های رکودتورمی در ایران بین دوره­ زمانی 91-1368 تعیین خواهند شد. با توجه این­که نظر کارشناسان اقتصادی بر آن است که، آمارهای مربوط به نرخ بیکاری در سال­های اخیر با مشکلات محاسباتی مواجه هستند، از این رو، برای تعیین دوره­ های رکودتورمی، از آمار مربوط به نرخ رشد اقتصادی و نرخ تورم استفاده خواهد شد. پس از تعیین دوره­ های رکودتورمی، روند تغییرات آن با تغییرات شاخص­ های اقتصادی مانند نرخ رشد نقدینگی، نرخ ارز، نرخ بهره، نرخ رشد تشکیل سرمایه، رشد بهره­وری و … مورد بررسی قرار خواهد گرفت و نتایج به دست آمده، از نظر اثراتی که بر بخش تولید وارد نموده ­اند و از دیدگاه نهادگرایی تجزیه و تحلیل خواهند شد.
سپس برای تعیین میزان اثرگذاری تعدادی از شاخص­ های اقتصادی منتخب بر رکودتورمی، از رگرسیون لوجستیک و مدل لوجیت استفاده خواهد شد. رگرسیون لوجستیک، به جای حداقل کردن مجذور خطاها (کاری که رگرسیون خطی انجام می­دهد)، احتمال رخ دادن هر واقعه را حداکثر می­ کند. در ادبیات مربوط به رگرسیون لوجستیک، قواعد خاصی برای حجم نمونه و نیز حداقل نسبت تعداد نمونه به تعداد متغیر مستقل پیشنهاد نشده است و همین امر نکته قوتی برای استفاده از این روش تخمین به شمار می­رود. در تحلیل رگرسیون لوجستیک، برای ارزیابی میزان برازش کل مدل، از آزمون نسبت درست­نمایی^[3] استفاده می­ شود، که آماره آن هم کای اسکوئر است.
1-9) شیوه تحقیق:
روش تحقیق به صورت تلفیقی است که با بکارگیری داده ­های کمی به تعیین رکودتورمی و عوامل به­وجودآورنده آن خواهد پرداخت و برای تجزیه و تحلیل نتایج به­دست آمده، از الگوی نظری نهادگرایان استفاده خواهد شد.
1-10) شیوه گردآوری داده ­ها و اطلاعات:
داده ­های مورد استفاده نیز از آمار بانک­های اطلاعاتی داخلی و خارجی هستند.
1-11) جامعه آماری:
دوره مورد بررسی در این تحقیق، داده ­های مربوط به دوره زمانی 1368 تا 1391 خواهد بود. از آن­که سال 1368 سال آغاز اجرای سیاست­های تعدیل است، به عنوان سال مبدا انتخاب شده است و سال 1391 نیز با توجه به داده ­های در دسترس آن، به عنوان سال پایان دوره در نظر گرفته شده است. در مدل اقتصاد سنجی هم برای آن­که کم بودن تعداد سال­های مورد بررسی بر نتایج تخمین و نتیجه ­گیری در آن خدشه­ای وارد نکند، طول دوره زمانی به سال­های 1359 تا 1391 افزایش پیدا کرده است.
1-12) ساختار پژوهش:
به‌ منظور بررسی اهداف مورد نظر، این پایان نامه در پنج بخش کلی شکل گرفته شده است:
فصل اول کلیات بحث را مشخص کرده و به طرح مسئله پرداخته است و مفاهیم کلیدی را معرفی کرده است.
در فصل دوم مبانی نظری تورم، رکود، بیکاری، منحنی فیلیپس، رکودتورمی و سیاست‌های تعدیل اقتصادی ارائه خواهد شد. پس از آن مروری بر ادبیات تحقیق انجام خواهد گرفت.
در فصل سوم، پس از تعیین دوره­ های رکودتورمی در اقتصاد ایران، وضعیت چند متغیر کلیدی اقتصاد با آن مقایسه شده و از منظر نهادهای موجود در جامعه ارزیابی خواهد شد و در ادامه، مدل لوجیت مورد بررسی قرار خواهد گرفت.
فصل چهارم، به تجزیه و تحلیل داده ­ها خواهد پرداخت. علاوه بر این، در این فصل پرسش­های تحقیق پاسخ داده خواهند شد و فرضیه­ اصلی پژوهش آزمون خواهد شد.
در فصل پنجم نیز، نتایج فرضیه ­ها و پرسش­های پژوهش ارزیابی خواهند شد. پس از میزان آن تحقق با عدم تحقق آن­ها بررسی خواهد شد و در آخر پیشنهادهایی برای پژوهش­های آتی مطرح خواهد شد.