به عنوان مثال در پاسخ به پرسش آخر، میتوان به پژوهش هایی اشاره نمود که بر مبنای آن ها، توسعهی برنامه های خیریه و نوع دوستانه از سوی هر شرکت، در صورتی که با موفقیت همراه بوده و اطلاع رسانی مناسبی در مورد آنها صورت گیرد، میتواند منافع اقتصادی بلند مدتی را برای خود شرکت به دنبال داشته باشد؛ منافعی که از کانال هایی همچون افزایش اعتبار و خوش نامی شرکت در نزد مشتریان بالفعل و بالقوه و نیز افزایش انگیزه ی متخصصین مختلف برای همکاری با شرکت مورد نظر حاصل خواهند شد. هم چنین در نظرسنجی گسترده ی مؤسسهی معتبر «مک کنزی»[۹۴] در سال ۲۰۰۹م. از میان ۲۲۴۵ مدیر ارشد شرکت های موفق سراسر جهان، حدود ۷۵ درصد آنها معتقد بودند که سرمایه گذاری برای اجرای برنامه های قوی و موفق در حوزه های مختلف اجتماعی و خیریه، میتواند در بلند مدت از طریق ایجاد خوشنامی و اعتبار فراگیر برای شرکت اجرا کننده، ارزش سهام شرکت را بالا ببرد (خدیوی فرد، ۱۳۹۰، ۲۸-۲۹)
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))
۲-۳-۶ برخی مفاهیم کلیدی در تحلیل علمی مسؤولیت اجتماعی شرکت ها
در سال های اخیر، شاهد طرحریزی مفاهیمی در زمینه ی مسؤولیت اجتماعی شرکتها بودهایم که بررسی آنها، بدون تردید می تواند نقش محسوسی در ارتقای بهره وری و موفقیت برنامه های نوع دوستانهی اجرا شده از سوی شرکت های ایرانی داشته باشد.
کسب و کار اجتماع محور: برای مثال «محمد یونس»، اقتصاددان برجسته ی بنگلادشی و برنده ی جایزهی نوبل صلح در سال ۲۰۰۶میلادی کوشیده است تا مفهوم «کسب و کار اجتماع محور[۹۵]» را تشریح کند. این مفهوم، به کسب و کاری اشاره میکند که با هدف ارائه ی خدماتی ویژه به خانوارهای کمدرآمد ایجاد میشود و در عین حال چارچوب کلی آن به گونه ای طراحی میشود که دست کم بتواند اصل سرمایهی صرف شده را برگرداند. به عنوان مثالی موفق در این زمینه، میتوان به دو شرکت موفق «گرامین بانک[۹۶]» و «گرامین تلکام[۹۷]» اشاره نمود که اولی به طور اختصاصی به ارائه ی وامهای کوچک به خانوارهای روستایی فقیر در بنگلادش میپردازد و دومی ارائه خدمات تلفن همراه در مناطق دور افتادهی این کشور را به عنوان هدف خود در نظر گرفته است. دو شرکت یاد شده که هر دو توسط خود محمد یونس تأسیس شدهاند، هم اکنون توانستهاند از یک طرف به کاهش فقر در میان صدها هزار خانوادهی فقیر بنگلادشی کمک کنند و از طرف دیگر به لحاظ مالی خودکفا بوده و نیازی به کمک مالی بلاعوض خیرین نداشته باشند.
بازار قعر هرم: مفهوم مهم دیگر در این حوزه، «بازار قعر هرم[۹۸]» است که از سوی «سی.کی.پراهالاد» (استراتژیست مشهور هندی تبار) مطرح شده است. شهرت اصلی «پراهالاد» که علاوه بر سالها تدریس در دانشکده ی مدیریت دانشگاه میشیگان آمریکا، سابقه ی فعالیت به عنوان مشاور تجاری تعداد زیادی از شرکتهای بزرگ فراملیتی را نیز در کارنامه ی خود دارد، به خاطر ایده های خلاقانهای است که با هدف سازگارسازی فعالیت های کارآفرینانه و سودآورانه ی شرکتهای خصوصی با سیاست های کمک به فقرا ارائه نموده است.
ایدهی اصلی «پراهالاد» آن است که صاحبان کسب و کارهای مختلف، میتوانند با اختصاص بخشی از کسب و کار خود به طراحی کالاها و خدمات مورد نیاز فقرا، طراحی شیوه های توزیع مناسب برای رساندن کالاها به مناطق فقیرنشین و نیز به کارگیری ایده هایی به منظور ایجاد موقعیتهای شغلی ویژه ی فقرا در شرکت خود، بدون آن که از سود خود بکاهند، به فقرا کمک کنند (دنیای اقتصاد، ۱۳۹۰، ۲۸-۲۹)
بازاریابی اجتماعی: سرانجام میتوان به «فیلیپ کاتلر» اشاره نمود که در شرح و بسط ایده ی خود با عنوان «بازاریابی اجتماعی[۹۹]»، کوشیده است تا با تأکید بر مشابهت های برخی از اصول کلی موفقیت یک پروژه ی تجاری و یک پروژهی خیریه و با الگوگیری از استراتژی های رایج برای ارتقای بهره وری و کارایی بازاریابی تجاری، چارچوبی علمی به منظور ارتقای کارایی فعالیت های خیریه و نوعدوستانه ارائه دهد.
۲-۳-۷ مسئولیت اجتماعی شرکت ها در ایران و موانع موجود
هر چند مفهوم امروزین و نوین مسئولیت اجتماعی شرکت ها در ایران به صورت جدی برای هیچ یک از بازیگران ذکر نشده، اما این مفهوم برای شرکت های ایرانی در قالب مفاهیمی چون وقف، وام های قرض الحسنه، نقش پدرسالاری صاحبان سرمایه، کمک های خیریه و … به صورت فردی و شخصی، و بر پایه ارزش های اخلاقی و عرفی از گذشته وجود داشته است.
مسئولیت اجتماعی شرکت ها برای حکومت در مفهوم توسعه پایدار در سال های اخیر ظهور کرده و س ازمان های بین المللی در ایران همچون برنامه توسعه سازمان ملل[۱۰۰] به دلیل تسلط این مفهوم در جهان رقابتی سعی کرده اند آن را در بین مدیران شرکت های ایرانی در قالب اهداف توسعه هزاره، مطرح کنند.
اکنون در ایران نیز عواملی چون آزادی فضای اقتصادی و رقابتی تر شدن برخی صنایع موجب شده است شرکت ها به مقولاتی چون مسئولیت در قبال کارکنان، مصرف کنندگان و جامعه توجه کنند و در برنامه ها و فعالیت های خود منافع این ذی نفعان را لحاظ نمایند. در حال حاضر، این مفهوم در شکل امروزین خود به عنوان یک مفهوم و فرایند مدیریتی بسیار ت ازه و جدید است و شرکت ها اغلب در ابتدای راه هستند.
همچنین از یک سو ساختار اقتصادی – صنعتی حاکم بر فضای اقتصادی -سیاسی ایران به گونه ای است که شرکت ها، انجام فعالیت های مسئولیت اجتماعی را علاوه بر اینکه هزینه به حساب می آورند، باعث جا ماندن از فضای رقابتی م ی دانند و از سوی دیگر، بسیاری از شرکت ها حداقل های حقوق کارکنان و مصرف کنندگان و در شرکت های دولتی حقوق سهامداران و مالکان را نیز رعایت نمی کنند. در اینجاست که نقش حکومت با توجه به اینکه از ابزارهای بسیار گسترده و متنوعی برخوردار است، اهمیت پیدا می کند و م ی تواند شرکت ها را به رعایت این حداقل ها ترغیب کند.
در سال های اخیر، اقدامات متعدد و پراکنده ای از سوی بخش خصوصی، بخش دولتی، تشکل های صنعتی و سازمان های غیر دولتی داخلی و بین المللی در زمینه موضوع CSR و موضوعات مرتبط با آن همچون نقش تجارت و بخش خصوصی درتح قق اهداف توسعه هزاره، نقش بخش خصوصی درتوسعه پایدار، حرکت شرکت ها به سمت تعالی سازمانی و… صورت گرفته است:
جدول ۲-۲ اقدامات انجام شده توسط بازیگران در ارتباط با مسئولیت اجتماعی در سازمانها
بازیگران
اقدامات انجام شده
سازمان ملل
تشکیل «کمیته ملی اهداف توسعه هزاره» با مشارکت بخش خصوصی، تشکل های صنعتی و صنفی، مقامات دولتی و سازمان های غیر دولتی.
برگزاری سمینارهای یک تا چند روزه در شهرستان های کشور با حضور مدیران بخش خصوصی، با عنوان اهداف توسعه هزاره. آموزش تعدادی از داوطلبان در زمینه معاهده جهانی[۱۰۱]
برگزاری کارگا ههای آموزشی با موضوع چگونگی مشارکت در تحقق اهداف توسعه هزاره در شهرستا نهای کشور برای مدیران دولتی و اعضای سازما نهای غیر دولتی.
تشکل های صنعتی
برگزاری اولین کنفرانس مسئولیت اجتماعی شرکت ها در کشور.
مطرح کردن طرح نهادینه سازی مسئولیت اجتماعی شرکتها موسوم به طرح «نما».
برگزاری سمینارهای آموزشی برای اعضاء در موضوعات مرتبط با مسئولیت اجتماعی شرکتها.
برگزاری کنفرانس اخلاق کسب و کار در عصر جهانی شدن.
دولت
پیاده سازی طرح جایزه ملی بهره وری و تعالی سازمانی [۱۰۲] از سوی وزارت صنایع، به منظور حرکت شرکت ها به سمت تعالی سازمانی.
تأسیس مؤسسه مطالعات بهره وری و منابع انسانی، به منظور ترویج فرایند مدیریتی شرکت ها به سمت مدل تعالی سازمانی تدوین استاندارد مسئولیت پذیری اجتماعی از سوی مؤسسه استاندارد.
تدوین سیاست های تنبیهی، توانمند سازی، تشویقی و سیاست های نمادین به منظور ترغیب و الزام شرکت ها به رعایت مسائل زیست محیطی.
تشکیل کمیته ملی توسعه پایدار با مشارکت تمامی وزارتخانه های دولتی، به منظور توجه دستگا ههای اجرایی و شرکت های دولتی به رعایت مسائل زیست محیطی و سیاست گذاری کلان دولت با نگاه توسعه پایدار.
برگزاری همایش هایی با نام «صنایع سبز» و اعطای گواهی نامه صنعت سبز.
برگزاری جشنواره فیلم سبز.
تأسیس صندوق ملی حفاظت از محیط زیست برای کمک به شرکت ها به منظور رعایت مسائل زیست محیطی.
تدوین برنامه ملی توسعه «کار شایسته» از سوی وزارت کار و امور اجتماعی تا شرکت ها حقوق کارکنان خود را رعایت کنند.
تدوین و تصویب قانون نظام صنفی، قانون حمایت از حقوق مصرف کنندگان و اعطاء گواهی نامه و تندیس حقوق مصرف کننده از سوی وزارت بازرگانی به شرکتها، تا از این طریق بنگاه های کشور حقوق مشتریان و مصرف کنندگان را محترم بشمارند.
تدوین و تصویب آیین نامه حاکمیت شرکتی در سازمان بورس اوراق بهادار.
تدوین لایحه ای در وزارت رفاه به منظور اخذ مالیات بیشتر از صنایع و بنگاه های آلوده کننده.
انتشار کتابهایی با عنوان اخلاق کسب و کار توسط مرکز مطالعات جهانی شدن
سازمان های غیر دولتی
اقدامات برخی سازمان های غیر دولتی در راستای توجه افکار عمومی به فجایع زیست محیطی حاصل از عملکرد بنگاه های اقتصادی.