چند سال بعد در سال ۱۸۸۹ میلادی (۱۲۶۷ هجری شمسی)، در اثر اقدامات زیاد بارون دو رویتر و نیز دخالت دولت انگلیس، مجدداً امتیاز دیگری به بارون دو رویتر برای مدت شصت سال داده شد. این امتیاز برعکس امتیاز قبلی تنها به منظور تأسیس بانکی به نام بانک شاهنشاهی ایران بود. مرکز اصلی بانک شاهنشاهی در لندن و اداره مرکزی آن در تهران بود. سرمایه این بانک در تاریخ تأسیس مبلغ یک میلیون لیره انگلیسی تعیین شد که تماماً پرداخت گردیده بود. به موجب ماده سوم امتیازنامه، بانک شاهنشاهی ایران حق انحصاری انتشار اسکناس را به دست آورد. گذشته از این، بر اساس همین امتیازنامه، بانک از پرداخت هر گونه مالیاتی معاف بود.
بانک شاهنشاهی ایران تا پیش از تأسیس بانک ملی ایران تقریبلاً به عنوان بانک بازرگانی منحصر به فرد فعالیت می‌کرد؛ زیرا بانک روس و ایران که بیشتر به عملیات سیاسی می پرداخت، نمی توانست هیچ گونه رقابت بازرگانی با بانک مذبور بنماید. گذشته از این عملیات بانک عثمانی نیز در ایران فوق العاده محدود بود.
از آنجایی که حسابهای دولتی نیز در بانک شاهنشاهی متمرکز بوده و انتشار انحصاری اسکناس را در ایران در اختیار داشت و اسکناسهای یک تومانی، پنج تومانی، ده تومانی و بیست تومانی چاپ و منتشر می‌کرد، نقش بانک مرکزی را نیز به عهده داشت (فرجی، ۱۳۸۵، ص ۹۲).
بانک استقراضی ایران: در سال ۱۲۶۸ یکی از اتباع روس به نام ژاک پولیاکف، امتیاز تأسیس بانک استقراضی روس را برای مدت ۷۵ سال از ناصر الدین شاه دریافت کرد. پس از چندی دولت روس برای افزایش نفوذش در ایران کلیه سهام این شرکت را خریداری کرده و اداره آن را خود در ایران به عهده گرفت. بر طبق اساسنامه، این بانک نه تنها حق انجام کلیه معاملات را داشت، بلکه معاملات زیر را هم می‌توانست انجام دهد.
۱- خرید و فروش کالا به حساب خود
۲- خرید و فروش ارز خارجی و فلزهای گرانبها به حساب خود
۳- خرید و فروش اوراق قرضه و سهام به حساب خود
۴- مشارکت در بنگاه های مالی و صنعتی که با مقاصد بانک مطابقت داشته باشد.
۵- تحصیل هر گونه امتیاز از جمله کشیدن خطوط راه آهن و تلگراف
گذشته از این، بانک مذبور عهده دار تسویه حساب بازرگانی ایران و روس نیز گردید. از آنجایی که بانک استقراضی در ایران بیشتر به عملیات سیاسی می پرداخت، فعالیت آن خیلی با موفقیت همراه نبود، زیرا این بانک علی رغم اینکه به سپرده ها بهره نیز پرداخت می‌کرد، امّا سپرده های اشخاص هیچ گاه به میزان قابل توجه نرسید.
بانک استقراضی پس از آنکه در سال ۱۳۰۱ به موجب مقررات عهدنامه ۱۲۹۹ (۱۹۲۱ میلادی) بین ایران و شوروی به دولت ایران واگذار گردید، به بانک ایران موسوم گردید. از آنجایی که بانک اخیرالذکر نیز سرمایه کافی در اختیار نداشت و در وصول مطالباتش با مشکلات فراوان رو به رو بود، لذا در سال ۱۳۱۲ به بانک کشاورزی ایران پیوست.
بانک عثمانی: این بانک که اصولاً یک بانک انگلیسی بود، در سال ۱۸۶۳ میلادی به شکل یک شرکت سهامی و با سرمایه مشترک فرانسه و انگلیس در اسلامبول تشکیل شد. سرمایه اولیه این بانک در سال ۱۸۵۶ به مبلغ۰۰۰, ۵۰۰ لیره بود که در سال ۱۸۶۳ با کمک سرمایه های فرانسوی به ۰۰۰,۱۰۰, ۴ لیره افزایش یافت و انتشار اسکناس را در ترکیه به دست آورد. بخش مهم معاملات بانکی در ترکیه توسط این بانک صورت می‌گرفت و شعباتی نیز در انگلستان، مصر، قبرس، فلسطین، عراق، یونان، ایران و عربستان داشت.
در سال ۱۳۰۱ بانک عثمانی اقدام به تأسیس چند شعبه در ایران و در شهرهای تهران، همدان و کرمانشاه نمود و کلیه عملیات بانکی را تا زمان انحلال انجام می‌داد.
بانک ایران و روس: این بانک در سال ۱۳۰۵ و از طرف دولت شوروی و با سرمایه یکصد میلیون روبل که تمامی آن پرداخت گردیده بود، به منظور تسهیل در امر مبادلات بین دو دولت ایران و شوروی تأسیس گردید. فعالیت‌های بانک ایران و روس از بدو تأسیس محدود به انجام امور مالی مؤسسات بازرگانی وابسته به شوروی و مبادلات بازرگانی بین دو کشور بوده است.
بانک سپه: این بانک که در حقیقت اولین بانک ایرانی می‌باشد، در سال ۱۳۰۴ با سرمایه و وجوه صندوق بازنشستگی افسران و درجه داران ارتش تأسیس گردید. اگرچه منظور اولیه از تأسیس این بانک، تمرکز وجوه ارتش و پرداخت حقوق و هزینه ها – یعنی انجام امور مالی- بوده است، با این وصف، این بانک با تأسیس شعباتی در شهرهای مختلف کشور مبادرت به بعضی از عملیات بانکی نظیر گشایش حسابجاری، صدور حواله، نقل و انتقال وجوه، تنزیل بروات تجاری، اعطای وامهای بانکی و سایر عملیات تجاری نموده است. بانک سپه که در سال ۱۳۳۳ با اساسنامه جدید به شکل شرکت سهامی تبدیل گردید، در حال حاضر یکی از بزرگترین بانک‌های کشور می‌باشد و در حالی که تمام امور ارتش را انجام می‌دهد، به کلیه عملیات بانکی حتی ارزی نیز مبادرت می ورزد (فرجی، ۱۳۸۵، ۹۴-۹۳).
بانک رهنی ایران: مؤسسه رهنی ایران در سال ۱۳۰۵ با کسورات بازنشستگی و تحت نظارت وزارت دارایی تأسیس گردید. وظیفه این بانک اعطای وامهای کوتاه مدت با بهره کم و در مقابل وثیقه های منقول بوده است. این مؤسسه پس از تأسیس بانک ملی ایران جزء این بانک شد و از سال ۱۳۱۸ که بانک رهنی تأسیس شد، با تغییر نام به بانک کارگشایی معروف گردید. در حال حاضر این بانک از سازمان‌های تابعه بانک ملی است و دارای شعبات متعددی در تهران و شهرهای مختلف ایران می‌باشد و در مقابل قبول اثاثیه منزل، فرش، طلا و زیور آلات و غیره وام می‌دهد.
بانک ملی ایران: فکر ایجاد بانک ملی ایران چندان تازه نیست. در سال ۱۲۵۸ هجری شمسی، یعنی تقریباٌ ده سال قبل از تشکیل بانک شاهنشاهی، پیشنهادی از طرف حاج محمد حسن امین دارالضرب که یکی از صرافان بزرگ ایران بود، به منظور ایجاد بانکی بزرگ با مشارکت دولت و ملت، تقدیم ناصرالدین شاه شد که متأسفانه این پیشنهاد جامه عمل نپوشید و بانک شاهنشاهی ایران به صورت بانک دولتی در ایران مستقر شد. پس از تشکیل بانک شاهنشاهی ایران نیز دولت ایران پیوسته در صدد بود تا در موقع مناسب با سرمایه ملت ایران، بانک ملی را تشکیل دهد. حتی در دوره اول مجلس شورای ملی، عده ای از نمایندگان با قید فوریت درخواست تشکیل یک بانک ملی را از دولت نمودند، به این منظور که بانک ملی معاملات مربوط به خزانه را انجام داده و رونق بیشتری به کارهای بازرگانی، کشاورزی و صنعت بدهد. گذشته از این، از نفوذ بانک شاهنشاهی ایران نیز بکاهد. اگرچه این فکر از طرف مردم با استقبال زیادی رو به رو گردید و بازرگانان حاضر شدند که سرمایه آن را بپردازند، امّا به لحاظ اوضاع نابسامان اقتصادی و خالی بودن خزانه دولت این پیشنهاد عملی نگردید، تا اینکه در تاریخ ۱۴ اردیبهشت ماه ۱۳۰۶ هجری شمسی (دوره ششم قانون گزاری) قانون تشکیل بانک ملی ایران به تصویب نهایی مجلس شورای ملی رسید.
