حداکثر اکسیژن مصرفی(VO2 max) به عنوان عامل اصلی تعیین کننده آمادگی استقامتی مطرح می شود. در حقیقت بالاترین میزان اکسیژنی است که بدن قادر به برداشت و استفاده از آن در هنگام فعالیتهای ورزشی شدید است و به همین علت در علم فیزیولوژی ورزشی، وقتی آمادگی قلبی –تنفسی یا آمادگی قلبی –عروقی یا آمادگی هوازی مورد توجه باشد، VO2 max به عنوان متغیر اصلی این نوع از آمادگی در نظر گرفته می شود(دمپسی و همکاران، ۱۹۸۴).
میزان vo2max بستگی به عملکرد ۳ دستگاه مهم بدن دارد که عبارتند از:
۱-دستگاه تنفس که اکسیژن را از هوا به داخل ریهها و از انجا به خون انتقال میدهد.
۲-دستگاه قلبی عروقی که خون را به حرکت درمی اورد و در قسمت های مختلف بدن توزیع می کند.
۳-دستگاه عضلانی که اکسیژن را برای تهیه انرژی از کربوهیدرات و چربی مصرف می کند.
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))
مهمترین عواملی که موجب محدودیت VO2 max در شرایط ذاتی و یا پس از تمرین میشوند عبارتند از: ظرفیت انتشار ریوی، ظرفیت حمل اکسیژن، برون ده قلبی و ویژگی عضلات اسکلتی.
در یک فعالیت بدنی در سطح دریا، خون سرخرگی یک فرد سالم کاملاً از اکسیژن اشباع می شود و حتی هنگام فعالیت بیشینه، درصد اشباع اکسیژن سرخرگی تا حد ۹۵ درصد حفظ میگردد. بنابراین به نظر میرسد که ظرفیت انتشار ریوی نباید یک عامل محدود کننده VO2 max به هنگام فعالیت بیشینه باشد.
اما برخی پژوهشگران نشان دادهاند که ظرفیت انتشار ریوی، در شرایط خاص می تواند یک عامل محدود کننده VO2 maxبه حساب آید مثلاً دمپ سی و هندرسون[۱۰] (۱۹۸۴) نشان دادند که ورزشکاران نخبه در یک فعالیت بیشینه، نسبت به افراد تمرین نکرده، درصد پایین تری از اشباع اکسیژن سرخرگی را تجربه می کنند زیرا برون ده قلبی افراد تمرین کرده از افراد تمرین نکرده بیشتر است و بیشتر بودن برون ده قلبی، مدت زمان عبور گلبولهای قرمز در مویرگهای ریوی را کاهش میدهد و ممکن است برای اشباع شدن خون از اکسیژن، پیش از خارج شدن از مویرگهای حبابچه ای، زمان کافی وجود نداشته باشد (دمپسی و همکاران، ۱۹۸۴).
یافته ها نشان میدهد که الگوی انقباض عضلات تنفسی در جریان ورزش، به طور معناداری با الگوی انقباض آنها در موقع استراحت متفاوت است. در جریان ورزش، عمق و تواتر تنفس افزایش مییابد و بازدم نیز فعال است که این موارد موجب افزایش نیازهای متابولیکی فرایند تنفس میشوند و به همین دلیل، هزینه اکسیژن وجریان خون عضلات تنفسی در هنگام تمرین نسبت به حالت استراحت چند برابر میگردد. این موضوع موجب می شود که عضلات تنفسی نیز مانند دیگر عضلات اسکلتی بدنبه طور سازشی به اضافه بار حاصل از تمرینپاسخ دهند و بهبود ظرفیت تنفسی در فعالیتهای ورزشی را فراهم کنند (اورنگیین و همکاران، ۲۰۰۵).
در حقیقت مقادیر هموگلوبین در خونظرفیت حمل اکسیژن را از دستگاه ریوی به دستگاه عضلانی تعیین می کند. بنابراینبه نظر میرسد که افزایش کمیت خون (افزایش حجم خون )با افزایش کیفیت آن(افزایش میزان هموگلوبین در واحد مشخصی از خون مثلاًبراثر تمرین هایپوکسی در سطح دریا یا تمرین در ارتفاع )بتواند بر VO2 max اثر داشته باشد(گلدهیل، ۱۹۸۵).
حداکثر برون ده قلب، یک عامل تعیین کننده VO2 max است و شاخصی که تفاوت VO2 max افراد را توضیح میدهد. در حقیقت دامنه تغییرات زیاد مقادیر VO2 max در افراد با سطوح مختلف آمادگی و سن جنسنشان میدهد که بخش بزرگی از تفاوتها به حجم ضربهای افراد بستگی دارد و به همین علت یکی از سازگاریهای که به دنبال تمرینهای استقامتی ایجاد میشودافزایش انتقال اکسیژن به عضلات فعال است. با توجه به این که حداکثر ضربان قلب معمولاً براثر تمرین تغییر چندانی نمییابد، پس توزیع اکسیژن بیشتر را میتوان به افزایش حجم ضربهای دانست (بیلات و برتوین، ۱۹۹).
۷٫۲٫۲٫ قدرت عضلانی
قدرت عضلانی جزء دیگر آمادگی جسمانی است که در سلامتی و تندرستی افراد نقش مهمی ایفا می کند. قدرت به توانایی یک عضله یا گروهی از عضلات برای وارد کردن بیشترین نیرو علیه یک مقاومت در یک سرعت خاص اطلاق می شود. قدرت قابلیتی است که موجب افزایش توانایی عمومی بدن می شود.
عوامل موثر در قدرت عضلانی
۱- سطح مقطع عضله
۲- سن و جنسیت
۳- تمرکز عصبی
۴- فنوتیپ تارهای عضلانی
۵- نوع و تعداد واحدهای حرکتی فعال (آقا علی نژاد و همکاران، ۱۳۹۱).
قدرت ایستا، نیروی اعمال شده در برابر شیء غیرمتحرک یا ساکن میباشد مانند فشار آوردن به دیوار.
قدرت پویا یا دینامیک عبارت است از نیروی اعمال شده توسط یک عضله هنگام حرکت بدن مثل شنا است.
توسعۀ قدرت مستلزم کار در برابر مقاومت به شیوه فزاینده است.
۸٫۲٫۲٫ استقامت عضلانی
استقامت عضلانی برای اجرای بهتر بسیاری از مهارت های ورزشی ضرورت دارد. به همین دلیل یکی از عوامل آمادگی جسمانی به شمار می آید. استقامت عضلانی، توانایی یک عضله یا گروهی از عضلات برای انجام تعدادی حرکات یکنواخت و یا انقباض نسبتاً طولانی است. قابلیت مذکور، معمولاً با شمارش تکرار (مانند دراز و نشست) یا مدت انقباض (کشش بارفیکس در زنان) در حرکتی خاص مورد ارزیابی قرار میگیرد.
سه عامل زیر تعیین کننده میزان استقامت عضلانی هستند:
۱ – قدرت عضله: هر چقدر عضله قویتر باشد می تواند مدت زمان بیشتری شرایط ایجاد شده فوق را تحمل کند.
۲ – ذخیره انرژی موجود در عضله: منظور از این امر ذخیره آدنوزین تری فسفات ATP و فسفو کراتین PC و گلیکوژن ذخیره در عضله هستند.
۳ – شبکه عروقی پیرامون عضله که منظور ترکیبات خون و حجم شبکه مویرگی میباشد. منظور از ترکیبات خون میزان بوفرهای موجود درخون و منظور از حجم شبکه مویرگی، گسترش شبکه مویرگی در پیرامون عضله و حجم خونی است که می تواند عضله را مشروب نماید.
۹٫۲٫۲٫ سرعت[۱۱]
عبارت است از توانایی جابجا شدن کل بدن(مانند دو)یا یک اندام ( مانند سرعت دست درمشت زنی) درحداقل زمان. سرعت تا حد زیادی به ویژگیهای ژنتیکی فرد مانند نوع ترکیب تارهای عضلانی مرتبط است (آقا علی نژاد و همکاران، ۱۳۹۱).
۱٫۹٫۲٫۲٫ سرعت مستقیم
شامل حرکات منظم و یکسان که در یک بازه زمانی تکرار می شود. همانند دوهای سرعت، شنا، دوچرخه سواری و … .
۲٫۹٫۲٫۲٫ سرعت چند جهتی
به تغییر جهت یا حرکت سریع در حین انجام فعالیت سرعتی گفته می شود.
۱۰٫۲٫۲٫ چابکی[۱۲]
به توانایی تغییر سریع و ناگهانی جهت حرکت و سرعت همراه با حفظ تعادل گفته می شود.
۱۱٫۲٫۲٫ انعطاف پذیری[۱۳]
به دامنه حرکتی گفته می شود که اعضا در آن دامنه قادر به حرکت هستند (با افزایش انعطافپذیری خطر مصدومیت کاهش مییابد). این فاکتور تقریباً در تمامی ورزشها مورد نیاز بوده و قابلیت تحرک پذیری را بالا میبرد. مانند حرکات ورزش ژیمناسیک و باله.
انعطاف پذیری به دو شکل ایستا و پویا تعریف می شود. انعطاف ایستا عبارت است از حدود تغییرات حرکت در حول مفصل. این انعطاف پذیری را میتوان به صورت دقیق تری توسط وسیلهای به نام انعطاف سنج اندازه گرفت. انعطاف پذیری پویا فقط مربوط به تغییر حرکت کامل مفصل نبوده بلکه با نیروهایی که در برابر هر نوع تغییر حرکت مقاومت می کند، سروکار دارد.
انعطاف پذیری نه تنها از عوامل مهم آمادگی جسمانی است بلکه از آن به عنوان عامل موثری در قابلیت حرکتی افراد نیز نام برده می شود اصولاً کاهش میزان انعطاف پذیری از اولین نشانه های عدم آمادگی فرد است. همان طور که کمبود این قابلیت در انجام حرکات ورزشی تأثیر می گذارد، توسعۀ بی رویه آن نیز به توانائیهای حرکتی، بخصوص به سیستم سرعتی فرد لطمه وارد می کند. از طرفی میزان مناسب انعطافپذیری در مفاصل برای انجام حرکات مختلف، مانع از بروزآسیب دیدگی می شود.
۱۲٫۲٫۲٫ ترکیب بدنی
ترکیب بدنی جزء اصلی نیم رخ سلامتی و آمادگی جسمانی افراد است (آقا علی نژاد و همکاران، ۱۳۹۱).
ترکیب بدنی عبارت است از تشریح بدن بر حسب عضله، استخوان، چربی و دیگر عناصر (بوشر، چارلز اوگاستس، ۱۹۲۱).
کاربردیترین تجزیه و تحلیل در مورد ترکیب بدن، بر پایه تقسیم وزن به دو بخش تودهی چربی و تودهی بدون چربی یا تودهی خالص بدن است. بخشی از کل وزن بدن که از بافت چربی تشکیل شده است، درصد چربی بدن نامیده می شود که شامل چربی ضروری و چربی ذخیره است و میزان چاقی بدن نیز با توجه به همین شاخص ارزیابی می شود. بخش دیگر که شامل عضلات، وترها، استخوانها، بافت همبند و از این قبیل است، بافت بدون چربی نامیده می شود(آقا علی نژاد و همکاران، ۱۳۹۱). سنتیترین روشهای اندازه گیری ترکیب بدن مانند وزن کشی زیر آب و اندازه گیری ضخامت پوستی نیز برپایۀ همین دو عامل بنا شده است (بوشر، چارلز اوگاستس، ۱۹۲۱).
با توجه به خطرات تندرستی که با چربی اضافی بدن همراه است، تعییین درصد چربی بدن مهمترین معیار ترکیب بدنی است.
