از نظر سازماندهی، شبکه اشاعه برنامه درسی ممکن است متمرکز یا غیرمتمرکز باشد. اگرچه تمرکز لازمه آماده سازی و تهیه برنامه آموزشی است، و عدم تمرکز در نتیجه همکاری بین عوامل دولتی در مرکز، در منطقه و در جوامع محلی به هنگام اجرای برنامه از ضروریات محسوب می شود. حتی در متمرکزترین نظامها نیز کارکنان جوامع محلی وظایفی برعهده دارند. سیاست راهبرنده و الگوی تصمیم گیری در آموزش عالی در ایران، ژاپن و پاکستان، مبتنی بر برنامه ریزی و کنترل متمرکز مستقیم است (بیکاسسی، سانیال،۱۳۷۷). دولتهای مرکزی معمولاً در چنین مواردی تمایل به دخالت دارند. زیرا منابع محلی بدون توسل به مرکز، غالباً جوابگوی نیازها نمیباشند. در نظامهای غیرمتمرکز که آموزش و پرورش باید عملاً مستقل کار کند، باز هم دولت مرکزی برای ایجاد هماهنگی، در اجرای برنامه ها و نظارت بر آن ها دخالت می کند. از اینرو، برنامه ریزی در ساختار اداری و تدارکات تغییراتی ایجاد می کند (الفلوی، ۱۳۸۳). البته شبکه اشاعه برنامه درسی در کشور ما کاملاً متمرکز بوده و مسئولیت آن با تشکیلات مرکزی به نام”دفتر برنامه ریزی و تألیف کتاب‌های درسی” به عنوان یکی از واحدهای سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی، به این امور اهتمام دارد.
بنابراین در کنار”دفتر برنامه ریزی و تألیف کتب درسی”،”دفتر انتشارات کمک آموزشی” و”دفتر فنآوری آموزشی” سازمانی را تشکیل می دهند که تشکیلات برنامه ریزی درسی کشور جزئی از آن می‌باشد. دفتر برنامه ریزی و تألیف کتب درسی، مسئولیت طراحی برنامه درسی برای کلیه سطوح تحصیلی اعم از ابتدایی، راهنمایی، متوسطه نظری و تربیت معلم را برعهده دارد. برنامه ریزی درسی در رشته های فنی و حرفهای در تشکیلات جداگانه ای انجام می شود که تحت عنوان”دفتر تحقیقات و برنامه ریزی فنی و حرفه ای” در معاونت آموزش فنی حرفه ای فعالیت می نماید(مهرمحمدی، ۱۳۸۱).
در خصوص دروس دانشگاهی با تعیین سرفصل دروس از طریق مرکز به صورت متمرکز می‌باشد و لیکن در تعیین کتاب درسی اختیار با اساتید و بعضاً گروه‌های آموزشی می‌باشد. البته با توجه به بررسی توان دانشگاهها در استفاده از مصوبه شورای عالی برنامه ریزی در خصوص واگذاری پارهای از اختیارات شورا به دانشگاهها (اجتهادی، ۱۳۷۴). و باعنایت به آیین نامه واگذاری اختیارات برنامه ریزی درسی به دانشگاهها، در صورتی که گروه‌های آموزشی خواستار تغییر سرفصل دروس باشند و دلایل توجیه دال بر آن داشته باشند، و در صورت تأیید هیات ممیزه آن دانشگاه امکان تغییر سرفصل دروس نیز ممکن می‌باشد.
نقش مدیریت در برنامه درسی آموزشعالی:
در واقع، موفقیت یک سازمان در تأمین اهداف، اجرای برنامه ها و انجام مسئولیتهای اجتماعیاش تا حد زیاد، به مدیران آن بستگی دارد و اگر مدیران وظایف خود را به نحو عالی انجام دهند، سازمان به هدفهایش خواهد رسید. برای اینکه مدیر سازمان همواره صالحترین فرد آن سازمان باشد لازم است که شرایط انتصاب مدیران در هر زمان یا قبلاً تعیین شده باشد و مطابق آن عمل شود (سیدعباسزاده، ۱۳۷۸).
یکی از عوامل مؤثر و مشترک در انواع مدیریتها و کلیه رشته های مدیریت وجود قوانین و مقررات مناسب و رعایت آن ها در هر سازمان است. اجرای عدالت در سازمان‌های گوناگون از جمله سازمان‌های آموزشی و نجات یافتن از روابط و اعمال نفوذ در تصمیم گیریها، مستلزم وجود ضوابط و تدوین مقررات لازم است (صافی، ۱۳۸۳).
در سازمان های آموزشی به خصوص دانشگاهها و آموزش و پرورش بسیاری دشواریها از نحوه اجرای برنامه ها می‌باشد. در این بخش نظارت و کنترل دشوارتر است، در آموزش و پرورش مدیریت سالم و صحیح از یک سو در گرو تفویض اختیارات و از سوی دیگر بهوجود اتفاقنظر و هماهنگی بین گروه های مسئول و همکاری متقابل در اجرای برنامه ها بستگی دارد (معیری، ۱۳۸۳).
مدیران آموزشی به عنوان اداره کنندگان یا مسئولان سازمانها و واحدهای آموزشی، عوامل اصلی و تعیین کننده، آماده سازی و تأمین نیروی انسانی دیگر نهادهای تولیدی و خدماتی در جامعه هستند و در رشد و شکوفایی جامعه نقش بنیادی و حیاتی دارند. همچنین عامل موفقیت در امر بهسازی و بالاتر از آن، بازسازی این سازمانها بهشمار میآیند، زیرا مدیران آموزشی شایسته و آگاه، توانایی آنرا دارند که با بهره گیری از استعدادهای درونی، دانش تخصصی و تجربه های شغلی، هدفهای سازمان را با به کارگیری منابع کمتر به گونه ای برتر تحقق بخشند.
مدیریت در آموزش و پرورش از جمله شاخه های تخصصی در بحث علوم تربیتی است که وجود آن به عنوان ابزاری مناسب برای پیشبرد اهداف تربیتی در آموزش و پرورش لازم و ضروری میرسد. مدیریت آموزش وپرورش در آسان کردن جریان رشد و پرورش، پیشبرد مؤثر آموزش و یادگیری و همچنین، تحقق هدفهای آموزشی دخالت و نفوذ چشمگیری دارد. در کشور ما بخش اعظم اجرای یک برنامه درسی نیز بهعهده مدیران و مسئولان بخشهای آموزشی می‌باشد.
مراحل برنامه ریزی درسی و آموزشی
سه مرحله اساسی: طراحی، اجرا، ارزشیابی
در طراحی برنامه درسی و آموزش و گام‌های مربوط به آن، ارزشیابی حیاتیترین مرحله طراحی برنامه درسی است، که در تمام مراحل بایستی انجام گیرد.
در اجرای برنامه درسی و آموزشی ارزشیابی نقش بارز و تعیین کننده دارد. علاوه بر اجرای برنامه در سطح وسیع، در سطح کلاس درس نیز آنچه توسط مدرس طراحی شده همزمان با اجرا، مورد قضاوت، بازنگری، تغییر و تعدیل قرار می‌گیرد. پس از اجرای برنامه نیز ارزشیابی از پیشرفت یادگیرندگان، همچنین ارزشیابی از میزان مفید بودن برنامه اجرا شده انجام می‌گیرد.
از آنچه بیان شد می‌توان در بررسی ارزشیابی دو نکته اساسی را مورد توجه قرار داد:
الف) مفهوم ارزشیابی
ب) اهمیت و فواید ارزشیابی (میرزابیگی، ۱۳۸۰).
اسناد بالا دستی
سند تحول بنیادین آموزش و پرورش
در قانون پنجساله پنجم توسعه کشور (کماکان، ۱۳۹۰)، به دولت اجازه داده شده است، تا برنامه تحول بنیادین در نظام آموزش و پرورش کشور را در چارچوب قوانین موضوعه اعمال نماید. این برنامه با الهام از ارزش‌های منبعث از آموزههای قرآن و سنت پیامبر اکرم (ص) و اهل بیت علیهمالسلام، و اسناد بالا دستی، شامل قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، رهنمودهای رهبر کبیر انقلاب اسلامی حضرت امام خمینی (ره)(صحیفه نور، ص۵۳۳) و مقام معظم رهبری (بیانات مقام معظم رهبری، ۱۳۸۵/۱۳۸۶)، سند چشمانداز بیست ساله، نقشه جامع علمی کشور و سیاستهای کلی تحول نظام آموزشی تهیه و تدوین شده است و با مبانی نظری سند ملی آموزش و پرورش(شامل فلسفهی تعلیم و تربیت، فلسفهی تعلیم و تربیت رسمی عمومی و رهنامهی نظام تعلیم و تربیت رسمی عمومی در جمهوری اسلامی ایران). سازگار و مستند به مضامین مندرج در آن ها می‌باشد (دبیرخانه شورای عالی آموزش و پرورش، ۱۳۸۹).
در برنامه تحول بنیادین مدرسه رکن اصلی نظام آموزشی و جلوهای از تحقق مراتب حیات طیبه، کانون عرضهی خدمات و فرصتهای تعلیمی و تربیتی، زمینه ساز درک و اصلاح موقعیت توسط دانش آموزان و تکوین و تعالی پیوستهی هویت آنان بر اساس نظام معیار اسلامی است.
