کوتاه سخن این که به تعبیر سعدی هر کس کشته نارسیده خویش را بخورد. وقت خرمن چینی باید خوشه های باقیمانده دیگران را گرد آورد و هر کس که در روز، چراغ روشن کند به زودی به تاریکی شب گرفتار می شود.
۴- دنیا محل گذر است: پیامبر عظیم الشان اسلام می فرماید: «الدنیا قنطره فاعبروها و لا تعمروها» (دنیا به مثابه پلی است. از آن گذر کنید و آن را آباد نکنید). دنیا در نظر مرد هوشیار، خس و خاشاکی بیش نیست، چرا که هر کس می رود و عمارت خویش به دیگری می سپارد. سعدی علم را میراث پیغمبران برمی شمارد و مال را میراث فرعون و فرعونیان. وی هنر و دین را ارج می نهد نه جاه و مال را که ناپایدار است.
هنر باید و فضل و دین و کمال که گاه آید و گه رود جاه و مال
کلیات ،۲۷۸
۵- اسراف و تبذیر:این دو باعث دوری از حکمت و معرفت و درنتیجه دوری از خداست، قناعت از دیدگاه سعدی سنگ طاعت الهی شمرده می شود. وی دست یابی به حکمت و معرفت را در تباین با شکم بارگی می داند.
خدا را ندانست و طاعت نکرد که بر بخت و روزی قناعت نکرد
اندرون از طعام خالی دار تا در او نور معرفت بینی
کلیات،۸۲
ندارند تن پروران آگهی که پر معده باشند حکمت تهی
کلیات،۳۲۵
۶- غایت خوردن و آشامیدن طاعت حق است: از دیدگاه سعدی همه کاینات در کارند. تا انسان قوتی به دست آورد و فرمانبرداری حق را سر لوحه زندگی خویش سازد. خور و خواب تنها و بیش اندازه شیوه آدمیان نیست و سعدی چنان زیستی را شیوه ددان بر می شمرد.
خور و خواب تنها طریق ددست بر این بودن آیین نابخردست
کلیات،۳۳۳
در جایی دیگر «عیسی» را کنایه از روح آدمی دانسته و «خر» را کنایه از بدن و مرکب روح و به این ترتیب آدمیان را به سبب پرداختن بیش از اندازه به امور جسمانی و خواب و خور نکوهش می کند.
همی میرودت عیسی از لاغری تو در بند آنی که خر پروری
کلیات،۳۳۴
وی هدف از خوردن را تنها ذکر حق می داند و می گوید:
درون جای قوت است و ذکر و نفس تو پنداری از بهر نان است و بس
کلیات،۳۳۴
۴-۵-۴-۲ بخش دوّم: فواید صرفه جویی
۱- عزت و سربلندی با قناعت و صرفه جویی حاصل می شود. فرد آرمانی از نظر سعدی نیز با همه تنگدستی تن به پستی نمی دهد. وی در قالب حکایت و تمثیل سعی دارد تا با نمایش کراهت درخواست و خواهش، به پرورش عزت مخاطب خویش همت گمارد. انسان پرورش یافته در مکتب گلستان و بوستان احتشام را در بسنده کردن به توشه خویش می یابد.
مکن گر مردمی، بسیار خواری که سگ زین می کشد بسیار خواری
سعدی در جای دیگر، بهشت رفتن به شفاعت همسایه را برابر با دوزخ می داند، نه دوزخی که جسم در آن معذب باشد بلکه دوزخی که جان می سوزد و روح در عذاب است.
حقا که با عقوبت دوزخ برابر است رفتن به پایمردی همسایه در بهشت
کلیات،۱۰۰
۲- قناعت و صرفه جویی مایه توانگری است: سعدی توانگری را نه در مال اندوزی، بلکه سقف توانگری را بر ستون قناعت استوار می داند. وی در گلستان غنا را از قناعت می جوید و بس.
ای قناعت، توانگرم گردان که ورای تو هیچ نعمت نیست
کلیات،۹۸
درنتیجه استغنای حاصل از قناعت را برتر از تمّول منتج از مال اندوزی می شمارد و می گوید: «توانگری به قناعت به از توانگری به بضاعت»
کلیات،۱۷۷
۳- قناعت و صرفه جویی مایه رستگاری و نجات است: هر آن کس که در دارالفنا به ضرورت ها بسنده کند، سفرش به دارالبقا آسانتر خواهد بود. به عبارت دیگر آن که ترک تعلق اختیاری را برگزیند، ترک تعلق اجباری برایش سهل خواهد شد.
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))
مرد درویش که بار ستم فاقه کشید به در مرگ همانا سبکبار آید
و آن که در دولت و نعمت و آسانی زیست مردنش زین همه شک نیست که دشوار آید
کلیات،۱۶۳
۴- سلامت تن و بهداشت روان ثمره صرفه جویی است: از این حیث ثمرات قناعت دو گروه می باشند
الف: صحت و سلامت جسمانی؛ اجتناب از پرخوری و رعایت اعتدال در مصرف از تعالیم اسلامی است که تحقیقات گسترده پزشکی نیز آن را به اثبات رسانده است و سعدی می گوید:
با آن که در وجودم طعام است حظ نفس رنج آورد طعام که بیش از قدر بود
کلیات،۱۰۲
ب: داشتن خوابی آسوده: آن کس که اسیر شکم است شبی از سنگینی معده به خواب نمی رود و شبی دیگر از غم نایافتن غذا و سعدی می گوید:
اسیر بند شکم را دو شب نگیرد خواب شبی زمعده سنگی، شبی زدلتنگی
کلیات،۱۸۰
۵- صرفه جویی سایه پاک نهادی و فرشته خویی است و سعدی می گوید:
به کم خوردن از عادت خویش خورد توان خویشتن را ملک خوی کرد
فرشته خوی شود آدمی به کم خوردن وگر خورد چو بهایم بیوفتد چو جماد
کلیات،۱۶۳
با توجه به موارد فوق آنچه که در باب صرفه جویی در برگ برگ آثار سعدی و دیگر بزرگان آمده است. بی تردید امروزه نیز می تواند راهگشای مدیریت مصرف و بهره گیری بهینه از منابع موجود در زندگی انسان معاصر باشد. و بطورکلی آثار مثبت پرهیز از اسراف به شرح زیر می باشد:
-
- تأمین بنیه مالی: توجه به اعتدال و صرفه جویی در هزینه زندگی مایه بقا و توانایی مالی زندگی و درنتیجه حافظ شخصیت انسانی است. در حالی که عدم رعایت آن تنگدستی و سختی معیشت به بار می آورد و شیرازه حیات اقتصادی انسان را از هم می گسلد.
-
- تأمین آینده زندگی: اندازه گیری در مخارج نسبت به درآمد بر اساس ضرورت ها و پس انداز مقداری از مازاد به مصرف، بنیان زندگی را تا حد زیادی در مقابله با خطرها محافظت خواهد کرد.
-
- نفی زمینه جرم های مالی: ناهماهنگی بین درآمد و هزینه منجر به بروز یکسری جرم های اقتصادی از قبیل: احتکار، گران فروشی، رشوه، دزدی، کلاهبرداری و غیره می گردد که پرهیز از اسراف جلو آنها را می گیرد.
-
- مبارزه با استعمار: مبارزه با اسراف در هر شکلی از مخارج کلان تا جزئی خود نوعی مبارزه با استعمار و برخورد و مقابله با ریشه ها و زمینه های نفوذ آن خواهد بود.
-
- احترام به نعمت ها: از آثار مثبت پرهیز از اسراف احترام و تعظیم به نعمت های خداوندی و شکر نعمت است. در حالی که اسراف توهین و کم بهاء دادن به الطاف و مواهب الهی است که آن هم، ره آوردی جز زوال و سلب نعمت های الهی نخواهد بود.
