سازگاری^[۸۷] : فرایند تکاملی است که یک گونه با محیط خودش به ثبات می رسد و سازگار می شود (نیوتن و همکاران،۱۳۸۹). فعالیت و راهکارهای دراز مدت با احتمال به وجود آمدن تغییرات اساسی در نوع فعالیت و امرار معاش(نلسون و همکاران^[۸۸]، ۲۰۰۸).

شکل ۱۴-۲ چارچوب مفهومی معیشت پایدار (منبع: اداره توسعه بین الملل، ۲۰۰۲)
۵-۷-۲ ظرفیت سازگاری و آسیب پذیری
آسیب پذیری با دارایی ها رابطه نزدیکی دارد. هرچه دارایی های مردم بیشتر باشد، کمتر آسیب پذیر هستند و هرچه فرسایش دارایی مردم بیشتر باشد، نا امنی آنها بیشتر است. دارایی ها نقش مهمی در کاهش آسیب پذیری و تقویت بازگشت پذیری به شیوه های مختلف ایفا می کند(مورونی و همکاران،۲۰۱۱):

1. 1. کاهش خطر^[۸۹]: دارایی ها به طور کلی رفاه را افزایش داده و قرار گرفتن در معرض خطر را کاهش می دهند.

1. 1. تسکین خطر^[۹۰]: دارایی می تواند اثر یک شوک نامطلوب را کاهش دهد و یا گذار از یک وضعیت محروم را سرعت بخشد.

1. 1. 1. مقابله^[۹۱]: اشاره به اقدامات صورت گرفته پس از یک رخداد نامطلوب برای تعدیل کردن و یا جبران خسارات، دارد.

      (( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

توانایی مردم به مقاومت در برابر یک بحران بدون کاهش قابل توجه و یا دراز مدت رفاه آن ها تا حد زیادی، وابسته به دارایی های آنهاست که می تواند برای حمایت و حفاظت به کار رود. دارایی در اینجا به معنای وسیع در نظر گرفته شده و به معنای سهم محسوس و نامحسوس ثروت استفاده شده توسط خانوار و افراد برای ایجاد رفاه می باشد (مورونی و همکاران،۲۰۱۱). کوپر و همکاران (۲۰۰۸) نیز بیان می کنند که هر چه سرمایه خانواده ها بیشتر باشد، ظرفیت سازگاری آن ها بالاتر می رود و آسیب پذیری آن ها در برابر حوادث طبیعی کاهش می یابد. آنان سرمایه های معیشتی را در دسته های زیر قرار می دهند:
۱-۵-۷-۲ سرمایه انسانی
متداول ترین نمود سرمایه انسانی که از نظر افراد قابل درک باشد، آموزش و مهارت های مربوط به بازار کار است. با این حال، می توان آن را در قالب مجموع شایستگی ها و دانش در یک فرد دانست، از جمله وضعیت سلامت و مهارت های غیر شناختی و ویژگی های شخصیتی افراد مانند: اعتماد به نفس، پشتکار، سازگاری و قابلیت اطمینان می باشد(مورونی و همکاران،۲۰۱۱). به تعداد افراد فعال و تأثیر گذار خانواده در عرصه های اقتصادی و اجتماعی اشاره دارد و شامل: دانش و مهارت ها، سلامت، سن و بعد خانوار می باشد. سرمایه انسانی، با تغییر دادن افراد برای کسب مهارت ها و توانایی هایی به آ نها پدید می آید و افراد را توانا می سازد تا به شیوه های جدید رفتار کنند و بنابراین کمتر ملموس بوده و در مهارت ها و دانشی که فرد کسب کرده تجسم می یابد (ناطق پور و فیروز آبادی، ۱۳۸۵ :۱۶۲). از دیدگاه کارنی و همکاران^[۹۲](۱۹۹۹)، شامل مهارت ها، دانش، توانایی انجام کار و سلامتی به منظور دنبال کردن استراتژی های معیشتی مختلف است (کارنی و همکاران،۱۹۹۹).
^[۹۳]OECD سرمایه انسانی را به عنوان؛ دانش، مهارت ها، شایستگی ها و ویژگی های نهفته در افرادی که ایجاد رفاه فردی، اجتماعی و اقتصادی را تسهیل می کنند، تعریف می کند (OECD، ۲۰۰۱). سلامت نیز یک عنصر از عناصر سرمایه انسانی است که حتی در برخی از تعاریف آن را مرکز توانایی فرد برای استفاده از آموزش و مهارت هایش می دانند. سازمان بهداشت جهانی^[۹۴]، سلامت را به عنوان یک حالت فیزیکی، روانی و رفاه اجتماعی و نه صرفا فقدان بیماری یا معلولیت تعریف می کند.
۲-۵-۷-۲ سرمایه فیزیکی
سرمایه فیزیکی، با ایجاد تغییرات در مواد جهت شکل دادن به ابزارهایی که تولید را تسهیل می کند به وجود می آید و از جنبه ای ملموس و قابل مشاهده برخوردار است (ناطق پور و فیروز آبادی،۱۳۸۵: ۱۶۲). بیشتر شامل سرمایه های ثابت مانند زمین، مسکن، وسایل حمل و نقل وو تجهیزات برای تولید است و بدان معنی است که مردم را برای ادامه معیشت قادر سازد (کارنی و همکاران، ۱۹۹۹).
۳-۵-۷-۲ سرمایه مالی
معمولأ شامل پول نقد یا سرمایه هایی است که به راحتی قابل تبدیل به پول نقد باشند از جمله درآمد، بیمه، یارانه، پس انداز، نیروی کار. به عبارت دیگر شامل منابع مالی که در دسترس مردم است (اعم از پس انداز، منابع اعتباری و یا مستمری و یا حقوق بازنشستگی) و برای آن ها گزینه های مختلف امرار معاش فراهم آورده است (کارنی و همکاران،۱۹۹۹).
۴-۵-۷-۲ سرمایه طبیعی
منابع طبیعی که برای امرار معاش استفاده می شود مانند؛ زمین، آب، حیات وحش، تنوع زیستی، منابع زیست محیطی (کارنی و همکاران، ۱۹۹۹).
۵-۵-۷-۲ سرمایه اجتماعی
سرمایه اجتماعی، نسبت به انواع دیگر سرمایه، ملموس بوده و در روابط میان افراد تجسم می یابد و موقعی سرمایه اجتماعی به وجود می آید که روابط میان افراد به شیوه ای دگرگون شود که کنش را تسهیل نماید(ناطق پور و فیروز آبادی،۱۳۸۵: ۱۶۲). این دارایی به بازگشت پذیری افراد کمک می کند و در سطح جامعه گسترده است که اغلب با اعتماد عمومی در دیگران اندازه گیری می شود و محرک مهم نتایج دیگر از جمله مشارکت دموکراتیک، جرم و جنایت، بهداشت و قدرت اقتصاد است. در سطح خانواده و یا شخص، می توان آن را به عنوان ارزش شبکه های اجتماعی مردمی و روابط کارکنان توصیف کرد(مورونی و همکاران،۲۰۱۱). به طور کلی سرمایه اجتماعی به ارزش موجود در روابط مردم و ارتباطات اجتماعی اشاره دارد و به عنوان شبکه ای با هنجارها، ارزش ها و درک مشترک است که باعث تسهیل همکاری در گروه می شود (OECD، ۲۰۰۱). و شامل منابع اجتماعی (شبکه ها، عضویت در گروه ها، اعتماد، دسترسی به مؤسسات) است که بر اساس آن دستیابی افراد به معیشت را رسم می کند (کارنی و همکاران،۱۹۹۹).
نارایان(۱۹۹۹)، بین سه سطح سرمایه اجتماعی تمایز قائل شده است:

1. 1. سرمایه اجتماعی در درون گروه های ابتدایی که آن را سرمایه اجتماعی bonding نامیده است.

1. 1. پیوندهای (cross-cuttiong) که گروه های اجتماعی را به هم پیوند می دهد، سرمایه اجتماعی bridjing نامیده می شود.

1. 1. کارکرد نهادهای دولتی رسمی.

تعدادی از محققان (میچلینی^[۹۵]، ۲۰۱۳؛ ون ریجن و همکاران^[۹۶]، ۲۰۱۲) دو بعد کلی به نام های بعد ساختاری و بعد شناختی را برای سرمایه اجتماعی در نظر گرفته اند و معتقدند که بعد ساختاری از دو جزء پیوند سرمایه اجتماعی^[۹۷] و پل ارتباطی سرمایه اجتماعی^[۹۸].
پیوند سرمایه اجتماعی به روابط افقی بین افرادی با ویژگی های فکری مشترک اشاره دارد، به طور مثال روابط بین کشاورزانی که در یک روستا زندگی می کنند (ون ریجن و همکاران، ۲۰۱۲).
پل ارتباطی سرمایه اجتماعی به روابط عمودی بین گروه ها بر می گردد، مانند ارتباط بین کشاورزان با مأموران ترویج (ون ریجن و همکاران، ۲۰۱۲).
سرمایه اجتماعی
بعد ساختاری
بعد شناختی
پیوند سرمایه اجتماعی
پل ارتباطی سرمایه اجتماعی
شکل ۱۵-۲ شاخص های سرمایه اجتماعی (ون ریجن و همکاران، ۲۰۱۲)
۸-۲ سنجش آسیب پذیری
آسیب پذیری، یک اصطلاح نسبی متشکل از ابعاد بسیاری است و نمی توان به طور مستقیم آن را مشاهده و یا اندازه ­گیری کرد. درنتیجه لازم است شاخص هایی برای اندازه گیری آسیب پذیری تعیین شود. در ابتدا برای سنجش آسیب­پذیری از شاخص­ های کمی استفاده شده است. این شاخص به دنبال ارائه نمراتی است که آسیب پذیری نسبی کشور، مناطق و جوامع را توصیف کند. مقیاس این ارزیابی ها می تواند از آسیب پذیری فرد یا خانوار ناشی از یک عامل استرس ­زا مانند خشکسالی و یا سیل تا آسیب پذیری یک جامعه به عوامل استرس زای متعدد و یا حتی آسیب پذیری جهانی انسان و یا اکوسیستم متفاوت باشد. اغلب مطالعات آسیب پذیری، یک سیستم را برای ایجاد نقطه شروع به منظور ارزیابی توانایی سازگاری آن، ارزیابی کردند. نمونه های این نوع شاخص ها شامل؛ اوبرین و همکاران(۲۰۰۴)، نقشه های آسیب پذیری کشاورزی به تغییر اقلیم و جهانی شدن در هند با شاخص هایی برای ظرفیت سازگاری، حساسیت اقلیم، آسیب پذیری تغییر اقلیم و حساسیت های منطقه ایجاد کردند (برنت،۲۰۰۷). برای سنجش آسیب پذیری نمی توان روش واحدی که مورد پذیرش همگان قرار گیرد، تبیین نمود. بسیاری از محققان و صاحب نظران بر اهمیت سنجش آسیب پذیری تأکید داشته و تکنیک های گوناگونی را ارائه نموده اند. در این زمینه مطالعاتی انجام شده است که هر کدام هم از نظر نوع آسیب پذیری و هم از نظر روش سنجش آسیب پذیری متفاوت است. سنجش آسیب پذیری ممکن است در سطح محلی، منطقه ای، ملی و یا جهانی باشد. ارزیابی آسیب پذیری چارچوبی برای شناسایی علل اجتماعی، اقتصادی، فنی و زیست محیطی اثرات خشکسالی ارائه می دهد. بخش قابل توجهی از ادبیات آسیب پذیری مربوط به شناسایی جمعیتی است که به احتمال زیاد تحت تأثیر اثرات منفی خشکسالی و دیگر مخاطرات طبیعی قرار می گیرند(خشنودی فر و همکاران،۲۰۱۲). سنجش آسیب پذیری ممکن است در سطح محلی (ادگر، ۱۹۹۹)، ملی ( اوبرین و همکاران^[۹۹]، ۲۰۰۴)، منطقه ای (وینسنت^[۱۰۰]، ۲۰۰۴) و جهانی (بروکس، ادگر و کلی، ۲۰۰۵) باشد.
جدول ۲-۲ روش های سنجش آسیب پذیری

روش سنجش آسیب پذیری

منبع