مکان­ یابی
فعالیتی است جهت انتخاب مکانی مناسب برای کاربرد خاص، که قابلیت­ها و توانایی­های یک منطقه را از لحاظ وجود زمین مناسب و کافی و نیز ارتباط آن کاربری خاص با کاربری­های دیگر شهری را مورد تجزیه و تحلیل قرار­ می­دهد(قدسی پور، ۱۳۸۵).

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS)
مجموعه ­ای از سخت افزار و نرم افزار، داده-های جغرافیایی و منابع انسانی است که به منظور کسب، ذخیره، به روز رسانی، به کارگیری تحلیل و نمایش کلیه اشکال اطلاعات مرجع جغرافیایی طراحی می­ شود(محمدی، ۱۳۸۳).
تحلیل سلسله مراتب (AHP)
یک روش آنالیز سلسله مراتبی است که می ­تواند با بهره گرفتن از کیفیت فرایند فکری ما یک مسئله پیچیده با فاکتورهای متعدد را حل کند. این روش قابلیت استفاده در زمینه ­های بسیاری از جمله برنام­ریزی، مدیریت اقتصادی و ارزیابی کیفیت محیطی را دارد(قدسی پور، ۱۳۸۵).
روش­های‌ وزندهی
در حالت‌ کلی‌ وزن‌­دهی‌ فاکتورها می‌تواند با استفاده‌ از دانش‌ کارشناسی^[۱]، داده‌ ـ مبنا^[۲]یا ترکیبی‌ از آنها صورت‌گیرد. در روش‌دانش‌ کارشناسی‌، از تجربه‌ و دانش‌ کارشناسان‌ متخصص‌ در زمینه‌ کاربرد مورد نظرجهت‌ وزن‌­دهی‌ به‌ فاکتورها استفاده‌ می‌شود. برخی‌ از روش­های‌ وزندهی‌ که‌ بطور کلی‌ در تصمیم‌گیری‌های‌ چندمعیاره‌ و با استفاده‌ از دانش‌ کارشناسی‌ صورت‌ می‌گیرد، عبارتند از:
روش Rankingکه درآن وزن‌دادن به‌ معیارها براساس‌ نظرتصمیم‌ گیرنده‌ می‌باشد، روش ‌ Raking که ‌تصمیم‌ گیرنده‌ وزن‌ معیارها را بر اساس‌ یک‌ مقیاس‌ از پیش‌تعیین‌ شده‌، تخمین‌ می زند و روش‌ مقایسه زوجی^[۳]، که بخشی‌ از روش‌AHP است‌. در روش‌ وزن­دهی‌ مقایسه‌ زوجی‌، معیارها دو به‌ دو با یکدیگر مقایسه‌ شده‌ و اهمیت‌ آنها نسبت‌ به‌ یکدیگر تعیین‌ می‌گردد. سپس‌ یک‌ ماتریس‌ ایجاد می­ شود که‌ ورودی‌ آن‌ همان ‌وزن­های‌ تعیین‌ شده‌ و خروجی‌ آن‌ وزن­های‌ نسبی‌ مربوط‌ به‌ معیارهاست‌. این‌ روش‌وزندهی‌ دارای‌ سه‌ گام‌ اساسی‌ است‌ که‌ عبارتند از: ایجاد ماتریس‌ مقایسه‌ زوجی‌، محاسبه‌وزن‌ معیارها و برآورد نسبت‌ سازگاری‌(گرومی^[۴]، ۱۹۹۴).
محدوده قانونی شهر
بر اساس ضوابط ایران محدوده­ای که طبق قوانین مربوط به شهرداری ­ها تعیین شده و مناطق واقع در آن، بر اساس قانون جزء مناطق شهری محسوب می­ شود، محدوده قانونی شهر نام دارد(شیعه، ۱۳۸۲).
مشکلات و محدودیت­های تحقیق
جدا از مشکلاتی که در تحقیقات پژوهشی دانشگاه­ های کشور وجود دارد این پایان نامه با مشکلات دیگری نیز به طور اخص روبه رو بوده است. از مهم­ترین مشکلات…
کمبود منابع اطلاعات دست اول و جدید فارسی در زمینه مورد مطالعه
مشکلات مربوط به جمع­آوری اطلاعات و پیمایش میدانی
عدم همکاری کلیه ارگان­های دولتی ذیربط
فقدان استاندارد و ضوابط مکان­ یابی کاربری­های ورزشی مدون و کافی
فصل دوم
مبانی نظری تحقیق
مبانی نظری تحقیق
مقدمه
در این فصل در ابتدا به مبانی نظری پژوهش و به بخشی از مطالعاتی که تاکنون در این زمینه انجام شده است پرداخته شده است و در پایان به جمع بندی مطالعات انجام شده در این زمینه و نتیجه ­گیری پرداخته شد. به دلیل اینکه تحقیق حاضر پیشینه زیادی در داخل و خارج کشور نداشته است، سعی شده تحقیقاتی در زمینه مکان­ یابی مکان­های ورزشی و کاربری­های ورزشی را مورد بررسی قرار دهیم .
تاریخچه مختصر از اماکن ورزشی در ایران
تاریخ ورزش و برگزاری مسابقات ورزشی در ایران (به ویژه ایران باستان) بر اثر فراز و نشیب­های تاریخی، آن طور که باید و شاید روشن و آشکار نیست. شواهد نشان می­دهد که ایرانیان به تربیت­بدنی اهمیت زیادی می­دادند و اماکن خاصی را برای آن در نظر گرفته بودند(خواجوی، ۱۳۸۳).
تاریخ ورزش و اماکن ورزشی در ایران تا انقراض حکومت قاجار
قبل از اسلام: مطالعه تاریخ نشان می­دهد که در میان کشورهای مشرق زمین، بی­گمان ایران تنها کشوری بوده است که در نظام تعلیم و تربیت خود بیشترین اولویت را به ورزش و تربیت­بدنی داده بود. از حکومت­های این دوره می­توان از مادها، هخامنشیان، اشکانیان و ساسانیان نام برد. در میان این اقوام، تربیت­بدنی و ورزش جایگاه خاصی داشت. درباره اهمیت ورزش در میان پارت­ها همین بس که کلمه پهلوان از “پرتو” که همان پارتی یا اشکانی است برگرفته شده است. همچنین، ساسانیان نیز به تربیت­بدنی و ورزش اهمیت زیادی می­دادند و از آن، جهت تقویت قدرت جنگی و نیروهای جنگی استفاده می­کردند. گزنفون مورخ مشهور یونانی درباره ورزش ایران باستان می­گوید: در هر شهر پارس محلی بود به نام الونزا که میدان تعلیم فنون جنگی و ورزش­ها بود. این میدان به چهار قسمت خاص کودکان، نوجوانان، مردان و کسانی که نمی­خواستند اسلحه برگیرند تقسیم شده بود. از ورزش­های رایج در ایران باستان می­توان کشتی، اسب­سواری، شنا، زوبین­اندازی، دو و … را نام برد. در میان این ورزش­ها کشتی در ردیف اول قرار داشت که تا امروز نیز به عنوان ورزش اول ایران شناخته می­ شود. علاوه بر کشتی، به مسابقات اسب­سواری نیز اهمیت زیادی داده می­شد. این مسابقات در زمین­هایی به نام چرتا برگزار می­شد. میدان اسب­سواری در بعضی متون به نام اسپرس یا اسپریس نیز آمده است.
پس از اسلام:
پس از حمله مغول به ایران، تشکیلات بسیار دقیقی از طرف ایرانیان در تمام نقاط کشور به وجود آمد. در این تشکیلات فردی محرمانه راهنمایی دسته­ای از جوانان را عهده­دار می­شد و در تمامی مملکت اماکنی ورزشی به نام زورخانه ساخته شده بود که در وسط آن گودالی به عمق ۷۰ تا ۹۰ سانتی متر مربع تعبیه و شش ضلع داشت و ساخت آن سه در سه تا پنج در پنج متر بود. این تشکیلات در دوره صفویه نیز رونق خود را حفظ کرد.
صفویان برای مقابله با کشور عثمانی، روح ملی گرایی را به نام تشیع ولایت علی(ع) به مردم القا کرده بودند. این فرهنگ به زورخانه هم حاکم و علی(ع) الگو اسوه تمام پهلوانان شد. این امر باعث شد تا زورخانه­ها رواج یابند. ورزش­های رایج این عصر چوگان، شمشیربازی، اسب­دوانی، تیراندازی و به خصوص کشتی گیری بود که در ایام نوروز، پهلوانان ایرانی، هفت روز تمام در میدان بزرگ اصفهان مقابل عالی قاپو زورآزمایی می­کردند. در میدان «شاه اصفهان» و «باغ پیش قلعه لاهیجان» چوگان بازی رایج بود. گمان می­رود عالی قاپو نخستین عمارتی باشد که برای تماشای چوگان ساخته شده است. علاوه بر اماکن ورزشی ذکر شده، اماکنی نیز در خانه­های بزرگان و محتشمان به منظور حفظ موقعیت آن­ها و گاه برای اعمال زور به مردم دایر شده بود.
پس از صفویان، زندیان و پس از آن­ها قاجاریان بهترین مشوق ورزشکاران بودند. اگرچه در زمان آقامحمدخان ورزش مورد بی­توجهی قرار گرفت ولی پس از قتل وی، مردم دوباره به ورزش، مخصوصاً کشتی پرداختند. تمرینات کشتی در زورخانه­ها و زیر نظر کهنه سوار از سر گرفته شد. دیدارهای خارج از کشور در کشتی پهلوانی آغاز شد و نیز کشتی­گیران برجسته­ای از هند، روس، افغانستان و … به ایران آمدند(خواجوی، ۱۳۸۳ و مظفری، ۱۳۸۸).
تاریخ ورزش و اماکن ورزشی نوین در ایران
ورزش نوین در ایران از اوایل قرن ۱۴ شمسی آغاز شد. رشته­­های مختلف ورزشی از طریق مستشاران کشورهای بیگانه و یا از سوی تحصیل کرده­های ایرانی خارج از کشور به ایران راه یافتند. اولین باشگاه ورزشی که در تهران تأسیس شد، باشگاهی به نام ایران بود که با مشارکت عده­ای از اعیان و اشراف و نمایندگان سیاسی خارجی تشکیل شد. در این باشگاه به ورزش اسب سواری و مسابقه­های چوگان توجه خاصی می­شد. دومین باشگاه، باشگاهی به نام ژیمناستیک و اسکریم بود که توسط میرمهدی ورزنده افتتاح شد و سومین باشگاه به نام اجتماعیون در سال ۱۳۰۶ تأسیس گردید(خواجوی، ۱۳۸۳).
وضعیت فعلی اماکن و فضاهای ورزشی در ایران
فضاهای ورزشی در روند تکامل تاریخی فضاهای شهر ایران شکل­های مختلف به خود گرفته­اند. ورزش­های جمعی برخلاف ورزش­های انفرادی کاملاً وابسته به مکان می­باشند. از میدان زورخانه در ارگ بم گرفته تا میدان نقش جهان اصفهان به عنوان میدان بازی چوگان، جایگاه خود را در بافت شهری در ارتباط با سایر عملکردها می­یابد. به هر حال آنچه مورد توجه می­باشد تعلق این فضا به قشر خاصی از اجتماع است(پیرنیا، ۱۳۷۵).
مکان و فضاهای ورزشی شامل استادیوم­ها و دهکده­های ورزشی و در مقیاس خردتر، خانه، مدرسه و پارک­ها می­باشد. از خانه که بگذریم باید گفت که متأسفانه در مدارس ما، فضاهای ورزشی، معماری و طراحی نشده­اند و مسأله ورزش در مدارس با قرار دادن چند میز پینگ پنگ یا یک زمین والیبال، بسکتبال و فوتبال که معمولاً در هم تداخل دارند، حل شده است. شاید با توجه به بودجه تخصیصی مدارس(مدارس دولتی) نتوان انتظار دیگری جز این داشت. در مورد اندک در مدارس انتفاعی نیز، گرجه گاه سالنی مجهز و یک استخر سرپوشیده یا سرباز و … برای این امر در نظر گرفته شده ولی باید گفت که هم تعداد این مدارس انگشت­شمار است و هم شهریه بالای این مدارس، امکان استفاده را برای عموم نمی­دهد. در مورد ورزشگاه­ها نیز وضعیت تقریبأ مشابهی را شاهد هستیم. در آماری که مرکز مطالعات و برنامه­ ریزی شهر تهران در سال ۱۳۷۲ ارائه کرده است به تفضیل به این مطلب پرداخته شده و در ضمن آن تصریح شده است که امکانات و تأسیسات موجود در تهران به هیج وجه پاسخگوی نیاز واقعی به این شهر بزرگ نیست و مدت زمان زیادی لازم است تا به سطح استانداردهای بین ­المللی در امر ایجاد اماکن ورزشی برسیم(حجت، ۱۳۸۶).
برنامه­ ریزی کاربری زمین شهری
برنامه­ ریزی برای کاربری زمین شهری، یعنی ساماندهی مکانی و فضایی فعالیت­ها وعملکردهای شهری براساس خواستها و نیازهای جامعه شهری. این برنامه­ ریزی در عمل، هسته اصلی برنامه ریزی شهری است و انواع استفاده از زمین را طبقه بندی و مکان­ یابی می­ کند. قبل از تهیه طرح­های شهری برای شهرها، شهروندان برای استفاده­های گوناگون زمین خود در شهر، هیچ نوع محدودیتی (جز عرف رایج) نداشتند و مالک هر قطعه زمین، در چگونگی عمران زمین خود که از احتیاجات خصوصی وی نشأت می­گرفت، اختیار کامل داشت.
یکی از وظایف مهم طرح­های شهری، مشخص کردن نوع کاربری زمین، برای استفاده در زمینه ­های گوناگون مورد نیاز زندگی شهری در محدوده قانونی شهرهاست. از این رو، همه زمینه ­های موجود در محدوده شهر، طبق نقشه کاربری زمین مورد بررسی قرار می­گیرند و نوع استفاده از آنها مطابق نیازهای اجتماعی، اقتصادی و کالبدی مشخص و تعیین می­ شود. طرح کاربری زمین شهری، یکی از ابزارهای مهم برای دستیابی به اهداف کلان اجتماعی، اقتصادی و کالبدی است که نه تنها اثراتی بسیار بر سرمایه گذاری و تصمیم­های عمومی و خصوصی می­ گذارد، بلکه نقشی مهم در میزان رشد شهری و کیفیت محیط کالبدی شهر دارد(سعیدنیا، ۱۳۸۳).
نظریه­ های کاربری اراضی شهری
نظریه نقش اجتماعی زمین
زمین از نظر ارزش و نقش اجتماعی در آسایش، امنیت، زیبایی، رفاه و کیفیت زندگی بشری تأثیر اساسی دارد. مسأله زمین و چگونگی آن در عرصه اجتماعی همواره منشأ منازعات و مشکلات اجتماعی و حقوقی و تعارضات میان منافع عمومی و خصوصی و نحوه بهره برداری در آن بوده است.
هنری جورج (۱۸۹۷- ۱۸۱۰) اعتقاد دارد که سیستم برنامه ریزی شهرها و شهرک­ها و کاربری زمین باید مبتنی بر حفظ اراضی کشاورزی اطراف شهرها و حومه­های شهری باشد و بایستی مصلحت عموم در کاربری­ها در نظر گرفته شود.
دوور: معتقد است باید در کاربری­های زمین نظارت کامل برقرار باشد. دوور و هوب هوس بر اجرای مقررات خاص برای کاربری­های اطراف شهرها به خصوص پارک­ها تأکید دارند.
نظریه اتو واگنر: (۱۹۱۸-۱۸۴۱) شهرساز اتریشی مبتنی بر نظارت بر توسعه و گسترش شهرها قرار دارد. از نظر وی اراضی اطراف شهرها بایستی به مالکیت عمومی درآید، تا قیمت اراضی شهری کنترل شده و به سودجویی مالکان نیانجامد.
شورای کیفیت محیط در سال ۱۹۷۱، نظریه­ای تحت عنوان انقلاب آرام در کاربری زمین: «لزوم مشارکت و همکاری همه نهادهای ایالتی و منطقه­ای در تصمیم گیری­ها برای استفاده از منابع محدود زمین را مطرح و مورد تأکید قرار داد».
در واقع طی دهه­های اخیر نظریات متعددی در خصوص تغییر مفهوم حقوق زمین و اطلاق زمین به مثابه یک کالای عمومی و ثروت همگانی در عرصه جهانی ابراز شده است. بنابراین بایستی مالکیت عمومی در اراضی شهری به همراه حق نظارت عمومی بر عملکرد زمین­های شهری برقرار گردد(زیاری، ۱۳۸۸).
نظریه نقش اقتصادی زمین
بسیاری از نظریه پردازان معتقدند که زمین به عنوان ثروت ملی محسوب می­ شود. بنابراین بازار زمین و مسکن یک بازار عادی نیست؛ چون نبایستی با تقاضا تطبیق داده شود. از آنجا که ارزش افزوده زمین بسیار بالاتر و سریعتر از سایر کالاهاست، بنابراین، ارزش اضافی زمین عامل اساسی تغییر فضاهای شهری است.
دیوید هاروی از جغرافیدانان رادیکال معتقد است، چون زمین از کارکردهای مختلف مصرفی و مبادلاتی و اقتصادی و فناناپذیر برخوردار است بنابراین از مطلوبیت ویژه­ای برخوردار است. وی نظریه نحوه استفاده از اراضی شهری، نظریه خرد اقتصادی اراضی شهر را ابراز می­دارد(زیاری، ۱۳۸۸).